هرسال با فرا رسیدن فصل سرما، دهها ایستگاه برف روبی در تهران و برخی از شهرها و در مسیر بسیاری از جاده های برون شهری کشور ایجاد و میلیون ها تومان صرف استفاده از روش مطرودی می شود که عوارض و پیامدهای آن میلیاردها تومان خسارت نه تنها بر زیرساخت های حمل و نقل شهری، بلکه بر محیط زیست و ناوگان حمل و نقل جاده ای وارد می سازد.
اگرچه تلاش شهرداری ها و راهداری ها برای جلوگیری از مسدود شدن یا کندی ترافیک خیابانها و جاده های شهری و برون شهری بر اثر یخبندان قابل تقدیر است، اما قطعا شن ریزی و نمک پاشی معابر، تنها راه برای مقابله و رفع این مشکل نیست، زیرا همانگونه که اشاره شد، این روش مسکن موقتی است که هر سال با برپایی دهها ایستگاه ها، تامین صدها نفر نیروی انسانی، دهها دستگاه ماشین آلات غیر تخصصی، تهیه و دپوی هزاران متر مکعب شن و نمک در نقاط مختلف شهر و جاده ها بین راهی و یا بسته بندی آنها و همچنین تامین و استقرار هزاران سطل مخصوص نگهداری کیسه های حاوی شن و نمک مورد نیاز آن، میلیون ها تومان هزینه را به بودجه بیت المال تحمیل می نماید.
همانگونه که اشاره شد، تجارب چند سال گذشته نشان داده که استفاده از این روش هر سال میلیون ها تومان هزینه برای رفع یخبندان و میلیاردها تومان هزینه برای بازسازی و ترمیم آسفالت خیابانها و معابر شهری و جاده های بین شهری (که بر اثر شن ریزی و نمک پاشی مستهلک و تخریب شده) را به همراه دارد، اما متاسفانه بهره بردن از این شیوه، به خصوص در بزرگراه های تهران به یک روش جاری تبدیل شده است.
علاوه براین، نتایج بررسی های صورت گرفته در سایر کشورها نشان می دهد، نمک پاشی جاده ها می تواند در دراز مدت آثار تخریبی قابل ملاحضه ای بر محیط زیست به ویژه بر گیاهان و همچنین منابع آبهای زیر زمینی برجای گذاشته و منجر به شوری آبهای زیر سطحی و حتی سطحی و خشک شدن گیاهان شود و این صدمات بجز صدماتی است که بر اثر پراکندگی قطعات سطل های شکسته و کیسه های پلاستیکی حاوی شن و نمک که بر اثر استهلاک ناشی از تغییرات جوی، به محیط زیست وارد می شود.
به این موارد باید استهلاک زود هنگام لاستیک و صدمه دیدن جلوبندی و بدنه خودروها و نیز ده ها مورد شکستگی ناشی از پرتاب شن های پخش شده در سطح معابر و احتمال لغزش خودروها بر روی شن های باقیمانده پس از رفع یخبندان و خطرات حانبی آن و یا هزینه جمع آوری آنها را نیز اضافه شود.
در این رابطه اگرچه کیفیت پایین و غیر استاندارد بودن آسفالت نیز در تخریب سطح معابر بی تاثیر نیست، اما در هر حال باید به یاد داشته باشیم که این شیوه یعنی شن ریزی و نمک پاشی بر روی برف و یخ سطح جاده ها، روش منسوخی است که در اکثر کشورها به ندرت و فقط در موارد خاص مورد استفاده قرار می گیرد.
چاره کار چیست؟
۱- بی شک تجهیز دستگاه های ذیربط در این زمینه به دستگاه های مختلف و متنوع برف روبی مانند؛ دستگاه مکنده برف، گریدر و سایر دستگاه ها، به عنوان جایگزین روش فعلی، یکی از راهکارهایی به شمار می رود که قطعا در بلندمدت هزینه آن بیشتر از هزینه های متنوع و متعدد روش های سنتی نخواهد بود.
۲- طراحی و ساخت انواع دستگاه های سبک و سنگین تخصصی برف روبی مانند؛ دستگاه مکنده برف، دستگاه ذوب کننده برف و یخ، دستگاه جارو کننده برف، دستگاه فشرده ساز و آجدار کننده برف، دستگاه پرس کننده برف جمع آوری شده برای حمل و نقل، دستگاه حمل کننده و یا ترکیبی از دستگاه های مذکور به عنوان یک ماشین چند منظوره، روش دیگری است که که اگرچه ممکن است هزینه طراحی و تولید آنها سنگین به نظر برسد، اما قطعا این هزینه ها در قیاس با هزینه ای که هر سال برای استفاده از روش های سنتی صرف می شود، بسیار کمتر بوده و با تولید انبوه، در کوتاه مدت جبران و مستهلک خواهد شد..
۳- اگرچه ممکن است استفاده از روشهایی مانند؛ گرم کردن سطح جاده ها ناشدنی و دور از ذهن به نظر برسد، اما شاید اندیشیدن و استفاده از سایر روش ها از جمله؛ احداث کانال یا تعبیه لوله در زیر سطح آسفالت برای عبور جریان هوای گرم، آب گرم یا بخار آب یا بکار بردن نوعی المنت برای عبور جریان برق در فصل یخبندان (در معابر اصلی و پر تردد)، هزینه کمتری را نسبت به روش های سنتی فعلی در پی داشته باشد.
۴- البته اجرای هر طرحی مستلزم بررسی های فنی و کارشناسی دقیق و آزمودن روش های مورد نظر است، اما شاید در برخی از نقاط مانند؛ گردنه ها و سایر معابر کوتاه و برفگیر که در فصل سرما همواره دچار یخبندان هستند، امکان ایجاد سازه های سبک و کم هزینه برای نصب سقف متحرک به هنگام بارندگی نیز ممکن باشد.
بدیهی است که روش های متعدد دیگری را نیز می توان برشمرد که کشف آنها مستلزم بهره گرفتن از نوآوری و ابتکار ذهن خلاق و مستعد خیل عظیم جوانان و متخصصین متعهدی است، که به خصوص در سالهای اخیر بارها شگفتی آفریده و با اجرای طرح ها و پروژه های مختلف، نظر جهانیان را معطوف خود ساخته اند.
در پایان متذکر می شود که طرح جابجایی اصولی درختان موجود در مسیر ساخت جاده های جدید نیز، موضوع مشابه دیگری است که مستلزم استفاده از روش ها و ابزارهای جدید به جای ریشه کنی آنهاست.
احمدرضا هدایتی
کارشناس ارشد مدیریت
۷/۹/۹۱
