الزامات پیاده سازی اقتصاد مقاومتی از نگاه مدیریتی

         در باب اقتصاد مقاومتی و تفاوت آن با مقاومت اقتصادی و همچنین راه کارهای مقابله، با تحریم سخن های فراوانی گفته شده است، (در بخش مقالات اقتصادی همین سایت نیز مطالب متنوعی ارائه شده است) در پاره ای از این مطالب به کلیات، در مواردی به مبانی تئوری و در گروهی دیگر به راه کارهای عملی و اجرایی پرداخته شده است، با توجه به اینکه موضوع اقتصاد مقاومتی، اختصاص به یک سال خاص ندارد، لذا در این نوشتار سعی شده تا بار دیگر راهکارهای عملی و اجرایی تحقق این مهم، با دسته بندی متفاوت و نسبتا جدید مورد توجه قرار گیرد.

     بدیهی است، که موفقیت در پیاده سازی و تحقق اقتصاد مقاومتی و دستیابی به اهداف مورد نظر در این زمینه، کاملا به استفاده بهینه، منطقی و اصولی از فرصت ها و نیز سرمایه انسانی و سایر منابع و امکانات موجود و قابل دسترس بستگی دارد، در عین حال استفاده بهینه از منابع نیازمند ایجاد ساز و کارهایی است که بخشی از آنها در حوزه فعالیت های مدیریتی قرار داشته و از آنها می توان به عنوان کلیدهای طلایی برای کمک به باز کردن قفل های تحریم و حمایت از تولید، کار و سرمایه ایرانی نام برد.

مهمترین این موارد عبارتند از:

۱-    تحیق و توسعه: جای تاسف است که به رغم توصیه های مکرر مقام معظم رهبری (دامه) و همچنین دستاوردهای عظیم بخش تحقیق و توسعه (R&D) در شرکت های موفق جهان، این موضوع مهم  هنوز از جایگاه شایسته در بخش تولید کشور ما برخوردا نشده است و همین مسئله سبب شده تا بسیاری از بخش های تولیدی ما همیشه چندین گام عقب تر از  صنایع کشورهای پیشرفته عمل نمایند، لذا چنانچه قرار باشد محیط کسب و کار و عرصه صنعت و تجارت کشور از رونق و جایگاه شایسته در سطح بین المللی برخوردار شود، باید این بخش در کوتاه ترین زمان ممکن در تمام سازمان ها، موسسات و شرکت ها ایجاد شود.

۲-    نوآوری و خلاقیت: ایده پردازی، نوآوری، خلاقیت و ابتکار عمل را در بسیاری از موارد می توانیم حاصل کار تحقیقاتی به حساب بیاوریم، اما الزامأ تحقیق و توسعه تنها راهکار برای این منظور نیست و سایر روش ها مانند؛ ایجاد نظام پیشنهادات و سایر روش های متداول نیز می تواند به فرهنگ سازی در این زمینه و در نتیجه، بالا بردن ظرفیت رقابتی سازمان ها منجر گردد و لذا اگرچه ممکن است پرداختن به این موضوع در ابتدای کار با هزینه های مضاعف همراه باشد، اما با توجه به ارزش افزوده و نتایج نهایی کار، نباید از وارد شدن به این عرصه اجتناب کرد.

۳-    تحول اداری: تحول اداری موضوعی است که از سالها پیش در دستور کار نظام اداری کشور قرار داشته است، اما متاسفانه به نظر می رسد که تلاش های صورت گرفته دستاورد قابل توجهی را به همراه نداشته و به جز برخی از تغییرات رفرمیک، نتوانسته نتیجه چشمگیر دیگری را به ثمر برساند و این در حالی است که ساختار و سازمان نظام اداری کشور با نیاز روز جامعه و تغییرات جهانی تطبیق لازم را ندارد و به عبارت بهتر، ظرف و مظروف متناسب نیازهای سند چشم انداز کشور، طراحی و مهیا نشده است، لذا این مهم نیز باید در اسرع وقت و به شکل کاملا حرفه ای و آینده نگرانه به مرحله اجرا گذاشته شود.

۴-    آینده پژوهی: آینده پژوهی پیش شرط ساختن آینده محسوب می شود و لذا صاحبنظران اعتقاد دارند در عرصه رقابت بین المللی، کشور و به تبع آن سازمانی موفق عمل خواهد کرد که تمام ارکان و اجزای آن قادر باشند تا با اتکاء به این تکنیک جدید و متناسب با نیاز خود، در ساختن دنیای آینده در بخش های مختلف علمی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی نقش داشته باشند.

۵-    استراتژی: امروزه هیچ سازمان بزرگی وجود ندارد که بتواند بدون داشتن استراتژی و چشم انداز روشن، هدف مشخص، سیاستگذاری صحیح، راهبردهای کارآمد و برنامه ریزی دقیق، به حیات خود ادامه دهد، به عبارت دیگر تنها از طریق استراتژی است که سازمان ها می توانند، جایگاه خود در عرصه رقابتی آینده را مشخص و ملزومات متناسب با آن را فراهم نمایند و از طریق آینده پژوهی و کسب آگاهی لازم در مورد تحولات آینده جهان است که می توانند متناسب با موضوع فعالیت خود، در ساختن آن به ایفای نقش بپردازند.

۶-     تکنولوژی: شکی نیست که پیشرفت در تمام عرصه ها از جمله؛ عرصه اقتصادی مشروط به برخورداری از فن آوری های نوین و حتی المقدور بومی است، بنابراین یکی از مهمترین رموز موفقیت در عرصه اقتصاد مقاومتی را باید در کسب فناوری های روز (ترجیحا بومی) جستجو نماییم و این موضوع می تواند تمام ارکان و اجزای کار اعم از تجهیزات و ماشین آلات یا سیستم ها و روش ها و حتی فرآیندها، طرح ها، برنامه ها و سایر امور در تمام عرصه ها را در بر بگیرد.

۷-    صرفه جویی: بی شک صرفه جویی و به عبارت بهتر، درست و بجا مصرف کردن (نه کم مصرف کردن) و همچنین جلوگیری از اسراف و تبذیر یکی از راهکارهایی است که که خود مستلزم همکاری مشترک مردم و مسئولین بوده و تحقق آن در بسیاری از موارد نیازمند فراهم ساختن مقدمات و طی مراحلی خواهد بود که در صورت عدم توجه به این مولفه ها، امکان اجرای این اصل را با مشکل مواجه می سازد، مراحلی که نقش قطعات پازل را داشته و در ذیل به نمونه هایی از آن اشاره شده است.

۸-    وجدان کاری: وجدان کاری و تروج و توسعه فرهنگ کار و تلاش، یکی از ارزش های موکد اسلامی است که در بهبود وضعیت اقتصادی تاثیر فوق العاده ای داشته و می تواند منجر به صرفه جویی در مصرف منابع نیز بشود و لذا نهادینه سازی وجدان کاری بر اساس شاخصه های، اسلامی موضوعی است که اگرچه هرازگاهی به آن پرداخته می شود، اما به نظر می رسد، باید از حد شعار خارج و با تهیه طرح ها و برنامه های کاربردی، به طور عملی در تمام سطوح اجرا شود.

۹-    فرهنگ سازی: فرهنگ سازی از دیگر نکاتی است که همواره از سوی مردم و مسئولین مطرح بوده، اما هیچگاه در مورد محتوا و چگونگی پیاده سازی آن سخنی گفته نشده و اقدام عملی چندانی صورت نگرفته است، بنابراین سیاستگذاری و اقدام عملی برای این موضوع فوق العاده مهم را باید یکی از مهمترین نیازها برای مقابله با تحریم ها و نیز دستیابی به اهداف اقتصاد مقاومتی به شمار آورد.

۱۰-    آموزش: این موضوع معمولا در ذیل موضوع فرهنگ سازی مورد توجه قرار می گیرد، لیکن با توجه به اهمیت بسیار زیاد آن، لازم است به طور جداگانه در دستور کار سازمان ها قرار گیرد و این نکته، راهبرد پذیرفته شده ای است که در تمام کشورهای پیشرفته دنیا، در رأس امور قرار داشته و همواره صرف بودجه در این زمینه را نوعی سرمایه گذاری تلقی کرده اند.

     آموزش ها می تواند تأمین نیازهای مختلف مدیران و کارکنان، اعم از آموزش های مدیریتی، فنی و حرفه ای و یا حتی فرهنگی و اعتقادی آنان را در بر گرفته و تاثیر شگرفی در بهبود شرایط در بخش های مختلف داشته باشد. به عنوان مثال؛ در این رابطه شرکت هایی مانند، شرکت جنرال موتورز آمریکا، سالانه نزدیک به ۲۰% از سود خود را صرف هزینه های آموزشی کارکنان خود می نماید.

۱۱-    کیفیت (T.Q.M): در دنیای رقابتی امروز، توجه به کیفیت، ضامن بقاء و شرط اصلی برای استمرار چرخه فعالیت سازمان ها به شمار می رود و این در حالی است که متاسفانه برخی از مدیران با نگاهی سطحی و سنتی، معمولا منافع کوتاه مدت خود را بر منافع بلند مدت ترجیح می دهند و نه تنها در مورد کیفیت مواد اولیه مورد استفاده، بلکه در باره کیفت محصول نهایی نیز کوتاهی می کنند و درست به همین دلیل است که پس از مدتی، بازار محصول خود را از دست داده و از چرخه رقابت خارج می شوند، بنابراین توجه به ارتقاء کیفیت را می توان محور اصلی دستیابی به اقتصاد مقاومتی دانست.

۱۲-    مهندسی ارزش: شاید این مفهوم برای گروهی از مدیران صنایع یا حتی موسسات عمرانی، مفهوم شناخته شده ای نباشد، اما قطعا بهره بردن از این تکنیک می تواند نقش مهمی در کاهش هزینه و زمان اجرای پروژه ها یا تولید یک محصول داشته باشد و لذا برای حفظ حضور در عرصه جنگ اقتصادی لازم است که تمام موسسات و سازمان ها اعم از دولتی و غیر دولتی، با کسب دانش لازم در این زمینه، اجرای آن در سازمان خود را در دستور کار قرار دهند.

۱۳-    استاندارد سازی: در واقع استاندارد سازی بخشی از فرآیند ارتقاء کیفیت و با نگاه کلان، یکی از گام های اجرای نظام بهره وری به شمار می رود، اما این موضوع به خصوص برای اجرای پروژه های عمرانی و صنعتی و نیز حضور در بازارهای جهانی از چنان اهمیتی برخوردار است که بسیاری از سازمان ها، شرکت ها و موسسات برتر، رمز موفقیت خود را در توجه به این نکته دانسته و ترجیح می دهند که به عنوان یک مقوله مستقل به آن بپردازند و گاهی در این زمینه به موفقیت هایی دست یافته اند که خود به مرجعی برای سازمان های بین المللیِ تعیین استاندارد تبدیل شده اند.

     بیان این نکته از آن جهت حائز اهمیت است که اولا بدانیم که در اکثر موارد، استاندارد سازی به تنهایی نیمی از مسیر صرفه جویی است و ثانیا توجه داشته باشیم که سازمان ها مجبور نیستند برای استاندارد سازی فعالیت های خود، الزاما به الگوهای متداول موجود در بازار اکتفا نمایند، بلکه این امکان وجود دارد که ضمن استفاده از الگوهای بین المللی، برای طراحی الگوهای بومی نیز اقدام و به شاخصی برای دیگران تبدیل شد و این نکته ای است که تابحال از حمایت و توجه کافی برخوردار نبوده و باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.

     البته استاندارد سازی صرفا محدود به محصولات و خدمات تولیدی نمی شود، بلکه ابزار، ماشین آلات، تجهیزات، محیط کار وحتی مواردی مانند؛ محیط زیست را نیز در بر می گیرد، اما نکته مهم در این زمینه، آن است که استاندارد سازی می تواند در کاهش هزینه ها و جذب مشتریان اعم از داخلی یا خارجی نقش اساسی داشته باشد.

۱۴-    آمایش سرزمینی: آمایش سرزمینی نیز از مواردی است که به ویژه در بخش خصوصی معمولا مورد غفلت قرار می گیرد، اما باید به یاد داشته باشیم که رعایت اصول آمایش سرزمینی از جمله؛ دسترسی به بازار کالا یا محصول تولیدی، دسترسی به نیروی انسانی متخصص یا مواد اولیه مورد نیاز سازمان، دسترسی به راه های ارتباطی برای انتقال سریع و کم هزینه محصولات به بازارهای داخلی یا خارجی، دسترسی به زیر ساخت های اولیه مانند؛ آب و برق و گاز و سایر موارد مشابه آن، از موضوعاتی به شمار می رود که در حوزه علم آمایش سرزمینی مورد بررسی قرار می گیرد و باید با نوع کار و فعالیت ما تناسب داشته و کمترین هزینه را برای ما به همراه داشته باشد.

     به عنوان مثال؛ سرمایه گذاری در احداث کارخانه کنسرو ماهی جنوب در کردستان یا احداث کارخانه کمپوت سیب و گلابی در سیستان و بلوچستان نمی تواند، سرانجام موفقیت آمیزی داشته باشد، در حالی که ممکن است جابجایی این دو کارخانه کاملا مقرون به صرفه باشد.

۱۵-    جلوگیری از خام فروشی: اگرچه در سال های اخیر اقدامات قابل توجهی برای جلوگیری از خام فروشی مواد معدنی و منابع نفت و گاز صورت گرفته است، اما در بسیاری از موارد از جمله؛ در بخش هایی از صنعت نفت و گاز، صرفا به تبدیل، تولید و صدور مواد ثانویه پترشیمی (مواد اولیه مورد استفاده صنایع) اکتفا شده است و همچنان سود اصلی عاید کسانی(شرکت های خارجی) می شود که مواد خام یا مواد ثانویه را به محصولات نهایی مورد استفاده جامعه تبدیل می نمایند و این در شرایطی است که خام فروشی دانش و علم دانشمندان و متخصصین ایرانی نیز در قالب مقالات isi یا انواع المپیادهای علمی به آن افزوده شده است و لذا تبدیل مواد خام (مانند: مواد خام معدنی، کشاورزی، دریایی و به خصوص یافته های علمی) به محصول نهایی، راهبرد دیگری است که در فرآیند مقابله با تحریم، نقش بسیار مهمی دارد.

۱۶-رهایی از وابستگی به درآمد نفتی: توسعه صادرات به خصوص صادرات غیر نفتی و تامین هزینه های جاری کشور از سایر طرق و اختصاص درآمد نفت و صادرات محصولات استراتژیک به توسعه زیرساخت ها و سایر اقدامات زیر بنایی، کلید دیگری از مجموعه کلیدهایی است که با اقداماتی مانند؛ تمرکز بر تقویت بخش خصوصی در عرصه های مختلف صنعتی، عمرانی، خدماتی، دانش و فن آوری و به خصوص کشاورزی (به عنوان یکی از ضروری ترین نیازهای اولیه جامعه و با کمترین وابستگی به تکنولوژی خارجی) قابل دستیابی است.

۱۷-    حذف هزینه های سربار: این هزینه ها که یکی از موانع اصلی کاهش قیمت و رقابت شناخته می شود، کلید دیگری است که راز موفقیت در رفع آن برای بخش دولتی، در رعایت مواردی مانند؛ ایجاد ساز و کار لازم برای آنالیز قیمت واقعی و در عین حال حرفه ای برای انجام پروژه ها، ضابطه گذاری علمی و منطقی و رعایت دقیق آن در این زمینه، شایسته سالاری در انتخاب مدیران و حتی کارکنان، انجام نظارت های مستمر و اثربخش، اجتناب از خود محوری و تکروی و انجام کار تیمی، بهبود مدیریت، اصلاح ساختار و سازمان، بازنگری و بهینه سازی سیستم ها و روش ها بخصوص روش های نظارتی، تعادل منطقی در توزیع امکانات، توجه به نیازهای فرهنگی جامعه و سایر موارد امثال آن نهفته است

۱۸-    بهبود مستمر یا کایزن: طبیعی است که برای یک سازمان فعال و آینده نگر، حتی اجرای تمام موارد فوق نمی تواتد، هدف نهایی تلقی شود، چرا که در عرصه رقابت و تجارت جهانی، سازمانی موفق خواهد بود که از بهبود مستمر و به اصطلاح از فرآیند کایزن برخوردار باشد، به همین دلیل، کسب موفقیت در عرصه اقتصاد مقاومتی در نهایت مانند سایر عرصه ها، مستلزم اقدام در این زمینه است.

۱۹-    بهره وری: در مجموع حاصل بخش عمده اقدامات فوق را می توان در قالب نظام بهره وری پیاده سازی و عملی کرد، از همین روست که امروز مباحث بهره وری به یکی از رشته های تحصیلی مستقل در موضوعات مختلف تبدیل و کارشناسان و صاحبنظران بسیاری را به خود مشغول کرده است، بنابراین کلام آخر را می توان به بیان ضرورت توجه به استقرار نظام بهره وری در سازمان ها اختصاص داد.

     موضوعات مورد اشاره همانند حلقه های زنجیر به هم پیوسته ای هستند که غفلت از هر کدام از آنها، می تواند خسارت های خاص خود را به همراه داشته و در پاره ای از موارد، روند کل فعالیت ها را مختل سازد، بنابراین باید به یاد داشته باشیم که صرف بودجه و اعتبار در زمینه موارد فوق در بلند مدت و گاهی حتی در کوتاه مدت، سود و منفعت مضاعفی را در ابعاد مختلف به همراه خواهد داشت و لذا باید به این اقدامات به عنوان نوعی سرمایه گذاری با ارزش افزوده فوق العاده نگاه کنیم و شک وتردید برای ورود به این مقولات را به طور جدی کنار بگذاریم، قطعا این اتفاق نخواهد افتاد، مگر اینکه کسب دانش و مهارت در این زمینه ها را در اولویت قرار دهیم.

                                                                                                    احمدرضا هدایتی

                                                                                                کارشناس ارشد مدیریت

                                                                                                      ۱۷/۱۱/۹۱

 

شما همچنین می توانید ...

٪ پاسخ

  1. ناشناس گفت:

    باعرض معذرت این کارا تو مملکت ما جایگاهی نداره ولی اگه داشت چی می شد.

    • احمد رضا هدایتی گفت:

      ناشناس محترم سلام:
      توصیه می کنم اگر می خواهید که سخن شما از اعتبار لازم برخوردار باشد، همیشه مثبت و منفی را کنار هم ببینید و با مطالعه بیشتر اظهار نظر کنید، اگر بنده این موارد را پیشنهاد دادم به خاطر این نبوده که در کشور ما این موضوعات کاملا مغفول مانده، بلکه غرض جلب توجه سایر موسسات به این نکات است، دستاوردهای عظیم کسب شده در طول عمر با برکت انقلاب اسلامی، خود گویای این واقعیت است.
      در هر حال برای شما آرزوی توفیق دارم

  2. مهدي نامجو گفت:

    سلام:
    خسته نباشید، به موضوعات مهم و نکات جالبی اشاره کرده اید، به قول دوست ناشناسمان کاش به این موارد در تمام دستگاه ها توجه و عمل می شد.
    مهندس نامجو

    • احمد رضا هدایتی گفت:

      جناب آقای نامجو سلام:
      از اظهار لطف شما سپاسگذارم، بنده هم امیدوارم این نکات در در تمام بخش ها اعم از دولتی یا غیر دولتی پیاده سازی شود.
      با تشکر مجدد: موفق باشید

  3. رامین گفت:

    سلام.به نظر من قرار نیست تمام این مواردی که گفته شده عملی بشه فقط و فقط دو مورد یعنی صرفه جویی و وجدان کاری صورت بگیره یعنی ۵۰ درصد پیشرفت

    • احمدرضا هدایتی گفت:

      آقا رامین عزیز سلام:
      با فرمایش شما موافقم، اما قطعاً بهتر است همه این موارد عملی شودو باید برای آن تلاش کرد.
      یا علی- موفق باشید

پاسخ دادن به رامین لغو پاسخ

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *