بر اساس آموزه‌های اسلامی، انسان اشرف مخلوقات عالم و موجودی است که از قدرت تعقل و تفکر برای تشخیص حق از ناحق و مسیر درست از نادرست برخوردار است، با اینحال گاهی برخی از ما رسالت و ارزشهای انسانی خود را فراموش کرده و مرتکب چنان رفتارهای شرم‌آوری می‌شویم که نه تنها اصول و ارزشهای دینی، بلکه انسانیت ما را نیز زیر سوأل می‌برد، به گونه‌ای که گویی فراموش کرده‌ایم دنیا مزرعه اعمال و آخرت هنگام درو کردن محصول عملکرد دنیوی ماست.
به عنوان مثال؛ در دین مبین اسلام همواره کم توجهی به نیاز سایر مسلمین مورد نکوهش و مذمت قرار داشته و مهرورزی، تعاون و نیکوکاری به نیازمندان، محرومین و مستضعفین در هنگام تهیدستی و یاری رساندن به آسیب‌دیدگان به هنگام بروز حوادث طبیعی و غیر طبیعی مانند؛ خشکسالی، قحطی و جنگ مورد تأکید قرار گرفته است و بر اساس همین آموزه‌های ارزشی است که مردم ایثارگر ایران اسلامی در طول تاریخ حیات پرافتخار خود به‌ویژه پس از انقلاب شکوهمند اسلامی، در حوادثی مانند؛ سیل و زلزله یا رخدادهایی مانند جنگ و سایر حوادث غیر مترقبه، به یاری یکدیگر شتافته و در این مسیر حتی از کمک به همنوعان مسلمان و غیر مسلمان خود در سایر کشورها نیز دریغ نکرده‌‌اند.
در این رابطه خداوند باریتعالی در آیات متعدد از جمله؛ در آیه ۲ سوره مائده می فرماید: «شما مؤمنان یکدیگر را در نیکو کاری و تقوا پیشگی یاری دهید و در گناه و تجاوز به یکدیگر کمک نکنید» و بار دیگر در آیات ۱۱ تا ۱۶ سوره بلد، یاری رسانی در هنگام بروز بلایا را مهمتر از انفاق دانسته و همیاری و مهرورزی در هنگام قحطی را به عبور از گذرگاه صعب العبور تشبیه نموده و می‌فرماید: «و تو چه دانی که آن گذرگاه سخت چیست؟ آن گذرگاه، آزاد کردن بنده است، یا در روز قحطی طعام دادن، به یتیمی خویشاوند یا بینوایی زمینگیر»
امیر مومنان علی(ع) نیز می‌فرماید: «ستم برخی بندگان بر برخی دیگر (اگر حق‌الناس ادا نشده باشد) بخشوده نمی شود»[۱] و در جایی دیگر فرمود: « خداوند باریتعالی می‌فرماید: به عزت و جلالم سوگند، از ستم هیچ ستمگری نخواهم گذشت، گرچه به اندازه دست بر دست زدنی یا فشار دادن دستی از روی ستم باشد»[۲] و در آیات و روایات مختلف، نتایج این رفتار ناپسند یعنی ستم در حق سایر مردم و یا بی‌توجهی به تأمین نیاز سایر مسلمانان، خروج از ولایت الهی، خروج از ولایت اهل بیت(ع)، محرومیت از شفاعت پیامبر(ص)، گرفتار شدن در لعنت ابدی، گرفتار شدن در گناه، عذاب قبر، عذاب روز قیامت، در زنجیر بودن در روز قیامت، سیاه شدن چهره در محشر، محرومیت از سکونت در بهشت، محرومیت از طعام بهشتی و در نهایت، واگذاری به خود، اعلام شده است.
متقابلاً در احادیث و روایات متعدد به اجر و پاداش فراوان تامین نیاز مردم بخصوص در زمان بحران و تنگدستی اشاره شده است، از جمله؛ رسول خدا (ص) فرمود: «هر کس برای برآوردن نیاز برادر مسلمان خود بکوشد، گویا نُه هزار سال با روزه داریِ روزها و شب زنده‌داریِ شب‌هایش خدا را عبادت کرده است»[۳] و در مجموع آثاری مانند، دوری از عذاب خدا، دفع گرفتاری از خانواده، افزایش و دوام روزی، آسایش در دنیا و آخرت، اعطای بهشت و فرمانروایی در بهشت، تقرب به خدای سبحان، محبوب شدن در نزد خداوند و اتصال به ولایت خدا، در ردیف پیامدهای مثبت این رفتار حسنه معرفی شده است.
با این توصیف آیا نباید، رفتار کسانی که با استفاده از موقعیت شغلی و اجتماعی خود و بدون توجه به نیاز مردم و کشور، مرتکب رفتارهای ذیل می‌شوند را شرم‌آور و مستحق لعن و نفرین ابدی مردم دانست و آیا نباید آنها را به عنوان مزدوران خائن به دین و مملکت و مردم، به اشد مجازات محکوم کرد؟
۱- ستمگرانی که بدون توجه به عناد دشمنان و شرایط تحریم، با احتکار، کم‌فروشی و یا گرانفروشی کالا و خدمات، مردم غیرتمند و مؤمن ایران اسلامی را در رنج زحمت قرار می‌دهند.
۲- فرصت‌طلبانی که در شرایط سخت اقتصادی جامعه، اولویت‌ها را نادیده انگاشته و با واردات کلاهای غیر ضروری مانند؛ لوازم لوکس، سیگار، لوازم آرایشی و امثال آن، فقط به پرکردن جیب و شکم سیری ناپذیر خود می‌اندیشند.
۳- خود فروختگانی که به بهانه‌های مختلف مانند؛ ایجاد رقابت، حاضر می‌شوند با واردات بی‌رویه، پیشرفت و گسترش تولید داخلی را فدای افزایش سرمایه نامشروع خود نمایند.
۴- کسانی که با خدمات ناقص و تولید کالا یا مصرف اجناس و قطعات نامرغوب در کارهای خود، منابع و منافع ملی را به هدر داده و هزینه‌های مردم را مضاعف می‌سازند.
۵- ناجوانمردهایی که در حوادثی مانند؛ زلزله بم یا زلزله رودبار، با وقاحت تمام، اموال و اثاثیه مردم مصیبت دیده را به سرقت می‌برند.
۶- ستم‌پیشگانی که در حوادثی مانند؛ یخبندان اخیر شهرهای شمالی، آب معدنی و سایر مایحتاج عمومی مردم گرفتار در سختی را به چندین برابر قیمت واقعی، به فروش رسانده و برای خدمات عمومی و جابجایی و حمل و نقل مردم در راه مانده، دستمزد و کرایه چندین برابری از آنان مطالبه می‌کنند.
۷- سودجویانی که با حرص و ولع تمام آماده‌اند تا به محض شنیدن یک واقعه کذب یا واقعی مانند؛ آلودگی آب پردیس، دستگاه تصفیه یا آب تصفیه شده را با قیمتی بیشتر از قیمت واقعی به فروش برسانند.
و سوألات مهم اینکه آیا تابحال با خود اندیشیده‌ایم، مهمترین علل پیدایش این نامهربانی‌ها کدامند؟ چه عواملی سبب شده تا برخی از ما از ارزشهای انسانی و اخلاق دینی و اجتماعی خود، فاصله بگیریم؟ نقش ماهواره‌های خارجی و تأثیرپذیری از فرهنگ منحط غربی در بروز این ناهنجاری‌ها در چه حد بوده؟ آیا کسب لقمه‌های حرام یا شبه‌ناک، در شکل‌گیری اینگونه رفتارهای ناجوانمردانه مؤثر نبوده است؟
و کلام آخر اینکه آیا اینگونه افراد می‌توانند در حالیکه به دیگران رحم نمی‌کنند، در گرفتاری‌های پیش‌بینی نشده خود، از خداوند منان انتظار رحمت و دوری از مصیبت و گرفتاری داشته باشند. بی‌شک اگر قرار است مورد لطف و رحمت الهی قرار گیریم به هیچ بهانه‌ای مجاز نیستیم، ظلم و ستم و بی‌رحمی نسبت به دیگران را پیشه خود سازیم.
احمد رضا هدایتی
کارشناس ارشد مدیریت
۲۵/۱۱/۹۲
منابع مورد استفاده:
۱- قرآن مجید
۲- مفاتیح الحیاه – آیت‌الله جوادی آملی
