حرفه گرایی رویکرد نسبتا جدیدی است که هم اکنون در بسیاری از سازمانهای دولتی و بویژه غیر دولتی مورد توجه قرار گرفته است، اگر چه این نوع از ساختار نمی تواند در همه سازمانها و دستگاهها (اعم از دولتی و یا غیر دولتی) مورد استفاده قرار گیرد، اما بسیاری از اصول حاکم بر سازمانهای حرفه گرا می تواند در سازمانهای غیر حرفه ای نیز کاربرد داشته باشد.
این نکته از آن جهت حائز اهمیت است که کارکنان سازمانهای حرفه گرا عمدتا با تخصص و آگاهی کافی و نسبتا کامل از موضوع کار خود وارد عمل شده و طبیعتا از راندمان کاری بالایی نیز برخورداند و این نکته ای است که در اسلام نیز مورد توجه قرار دارد. همچنانکه پیامبر اسلام (ص) میفرمایند :
«مَن عَمِلَ عَلی غَیْرِ عِلْمٍ کانَ ما یُفْسِدُهُ اَکْثَرُ مِمّا یُصْلِحُ»
(کسی که از روی نا آگاهی کار میکند، اِفسادش از اصلاحش بیشتر است.)
بحارالانوار ، جلد ۱ ، صفحه ۲۰۸
مقام معظم رهبری نیز در بیان ضرورت افزایش آگاهی های علمی و تخصصی در یکی از سخنرانیهایشان می فرمایند: «ترسیم وضع مطلوب، شناخت وضع موجود، بکارگیری شیوههای علمی و تحقیق شده و پیگیری حرکت از وضع موجود به وضع مطلوب، کار بسیار خوبی است».
موضوعات مطرح در حرفه گرایی:
تعهد حرفهای، سازمان حرفهای، حرفهگرایی، تخصص گرایی
حرفهگرایی :
حدی (معیارهایی) است که کارکنان، یک سازمان را بعنوان مرجع میپذیرند و نیز تمرکز در یک حوزه کاری و استقلال و آزادی عمل در کار (خودگردانی) را نیز حرفهگرایی تعریف کردهاند.
تخصص گرایی :
گروهبندی دقیق وظایفی که بوسیله یک فرد انجام میشود و به عبارت دیگر اصول و مبانی لازم الاجرا توسط فرد را تخصص گرایی گویند .
تعریف سازمان حرفهای :
سازمان حرفهای ستادی است تخصصی که از تمام ظرفیتهای لازم برای انجام فعالیتهای بزرگ و پیچیده براساس معیارها و استانداردهای حرفهای مشخص شده در آن حرفه برخوردار است .
تعریف تعهد حرفهای :
گروهی تعهد حرفهای را احساس هویت و وابستگی نسبت به شغل و حرفه خاص میدانند و برخی نیز تعهد سازمانی را هویت اجتماعی تعریف کرده، و این واژه را معادل تعهد سازمانی دانستهاند و معتقدند الزاماً این دو با هم ناسازگار نیستند و لذا بر این باورند اخلاق و تعهد حرفهای به ما میگویند چه کارهایی خوب و چه کارهایی بد است و در عین حال معیارهای این قضاوت را نیز مشخص میسازند .
حرفهای شدن از نظر مدرس فیفا :
حرفهای بودن به معنای این نیست که به بازیکنان پول زیادی بدهیم ، حرفهای گری معنای گستردهای دارد، رفتارها (عملکردها) باید حرفهای شود، رفتار حرفهای یعنی اینکه یک بازیکن بموقع سر تمرین حاضر شود، برطبق اصول اخلاقی بازی کرده و رفتارهای متضاد نداشته باشد(به عبارت دیگر تمام اصول حرفهای را رعایت نماید).
کارمندان یک سازمان و باشگاه حرفهای نیز باید حرفهای بوده و دانش کافی داشته باشند، اگر یک باشگاه میخواهد حرفهای شود باید تمام معیارهای فدراسیون بینالمللی فوتبال و کنفدراسیون را رعایت کند.
دلایل رویکرد سازمانها برای حرفهای شدن:
۱- پیچیدگی، شرایط و احساس نیاز سازمانها برای افزایش بهرهوری از طریق استانداردهای حرفهای.
۲- نیاز سازمان و کارکنان به تفکیک منصوبین حرفهای از منصوب شدگان غیر حرفهای به منظور رعایت حقوق حرفهای افراد.
۳- تخصصی شدن آموزشها و فعالیتها و الزام و گرایش کارفرمایان به تعامل با پیمانکاران حرفهای و آموزش دیده.
۴- تشدید حس حرفهایگرایی در سازمانها و افزایش تلاشها برای جلب احترام حرفهای در کارکنان سازمانها.
۵- الزامات و ضرورتهای حرفهای مطرح در زمینه کارایی و شایستگی کارکنان.
۶- رشد احساس مسئولیتهای اجتماعی و حقوقی و ضرورت ارتقاء ظرفیتها برای افزایش قدرت پاسخگویی کارشناسانه به انتقادات و ابهامات و دفاع از طرحها.
۷- افزایش رویکرد حرفهای گرایی در جامعه با الگو از سایر تخصصهای صنفی مانند: پزشکان، حقوقدانان، حسابداران و … .
۸- نیاز سازمانها به تشدید رقابتهای سالم و سازنده بین کارکنان از طریق طرح امتیازات حرفهای.
۹- ضرورت افزایش بهرهوری و صرفهجویی در منابع از طریق فعالیتهای حرفهای و ارائه آموزشهای تخصصی.
۱۰- افزایش روز افزون فارغ التحصیلان دانشگاهی و تشدید رقابت سازمانها برای جلب و جذب افراد متخصص و حرفهای در سازمانهای متبوع.
۱۱- نقش مؤثر حرفهگرایی برافزایش ظرفیتها و هم افزایی در سازمانها .
نکته:
توسعه منابع انسانی مستلزم مدیریت حرفهای است و بدون توجه به این نکته توسعهای رخ نخواهد داد.
ویژگیها و کاربرد سازمانهای حرفهای :
- عدم تمرکز در بخش عمده مدیریت سازمان
- دارای محیط عملیاتی با ثبات و یکسان
- دارای عملکرد قابل پیشبینی و استاندارد
- دارای قابلیت برای انجام فعالیتهای تخصصی
- قابل استفاده در سازمانهای بزرگ و محیطهای پیچیده
- قابل استفاده در سازمانهای تکنولوژیکی
- در این نوع ساختار مدیران معمولاً تفویض اختیار میکنند.
- روی ارزشهایی مانند: همکارگرایی، کنترل حرفهای، انطباق با اهداف و استانداردها، استقلال عمل حرفهای و مشتری مداری تأکید دارد.
نکته:
در کشورهای پیشرفته دنیا، صلاحیتها توسط تشکلهای حرفهای مشاوران و به صورت خود ارزیابی اتفاق میافتد و کسانی که فاقد صلاحیت باشند به این مسیر راه پیدا نمیکنند.
محاسن سازمانهای حرفهای :
۱- ارتقاء اعتبار حرفهای و در نتیجه افزایش فرصتها برای جذب بیشتر پروژههای بزرگ و پیچیده در داخل و خارج از کشور.
۲- تسهیل شرایط برای جذب نیروی متخصص با توان بالا و آموزش دیده ،کاملاً منطبق با رشته و گرایش کاری.
۳- افزایش امکان کسب گواهینامههای حرفهای از مراجع ذیربط داخلی و بینالمللی و تسهیل در جذب پروژه.
۴- تخصصی شدن تجهیزات و ماشین آلات منطبق با موضوع فعالیت(رشته و گرایش) و محدود شدن تنوع این امکانات.
۵- فراهم شدن شرایط برای ایجاد و ارتقاء تعاملات با سازمانهای حرفهای و ارتقاء ظرفیتها برای رقابت با سایر سازمانهای مشابه.
۶- کاهش هزینهها، افزایش بهرهوری و صرفهجویی در منابع با اعمال استانداردهای حرفهای .
۷- افزایش انگیزه کارکنان برای تداوم همکاری ، تلاش بیشتر و رقابت سالم و سازنده در جهت اهداف سازمان.
۸- افزایش کارایی برای اجرای پروژههای تخصصی و ارتقاء کیفیت فعالیتها در چارچوب استانداردهای حرفهای.
۹- افزایش فرصتها برای ارتقاء سازمانی کارکنان و رشد کمی و کیفی مجموعه و در نتیجه پیشی گرفتن از رقبا.
۱۰- فراهم شدن شرایط برای نظام مند نمودن پرداختها به افراد براساس شاخصهها و معیارهای استاندارد مشخص و قابل اندازهگیری.
۱۱- افزایش ظرفیت ردهها برای تخصصی کردن حوزه فعالیت و انجام مأموریتها بصورت کاملاً تخصصی و حرفهای در رشته و گرایش مربوطه.
۱۲- افزایش کیفیت کارها ناشی از اجتنابناپذیر شدن عمل به ضوابط و مقررات حرفهای و تسریع در روند استانداردسازی فعالیتها.
۱۳- فراهم شدن شرایط برای ردهها در جهت طراحی سیستمها و روشهای تخصصی مورد نیاز در رشته و گرایشهای مربوطه در چارچوب ضوابط اعلام شده.
۱۴- فراهم شدن شرایط برای افزایش اختیارات تفویضی به ردههای زیر مجموعه و ارتقاء قدرت تصمیم گیری در گروهها.
۱۵- فراهم شدن شرایط برای تعیین دقیق نقش و وظایف متقابل معاونتها در سطوح و لایههای مختلف صف و ستاد.
۱۶-افزایش ظرفیتها برای ارائه نظرات مشاورهای کاملاً حرفهای به ردههای ستادی از سوی گروههای تخصصی.
۱۷- افزایش قدرت مانور و تصمیمگیری گروهها برای تغییر راحتتر گرایش موسسات وابسته در رشته مربوطه متناسب با تجارب ، امکانات و شرایط روز.
۱۸- فراهم شدن شرایط برای تخصصی نمودن تحصیلات و تخصص و رشته تحصیلی کارکنان و همچنین سیستمها و روشها و نیز ماشینآلات و تجهیزات متناسب با رشته و گرایشهای مربوطه.
۱۹- فراهم شدن زمینه برای رقابت سالم و سازنده بین گروهها از طریق جلوگیری از ایجاد سازمانهای مشابه یا موازی.
۲۰- کاهش تعداد موسسات و ایجاد تعادل و توازن در تعداد موسسات وابسته به هر گروه.
۲۱- فراهم شدن شرایط برای ساماندهی امکانات و منابع و همچنین نیازمندیها و شیوه تأمین (خرید یا اجاره) و نیز نگهداری، بهرهبرداری و تعمیر تجهیزات تخصصی ویژه .
۲۲- فراهم شدن شرایط برای ثبت و ضبط و انتقال دستاوردهای حاصل از انجام طرحها و پروژهها بصورت علمی و استاندارد.
دستاوردهای سازمانهای حرفهای :
در مجموع بروکراسی حرفهای به سازمانها این امکان را میدهد تا متخصصین آزموده را برای انجام فعالیتها در هسته عملیاتی بکارگیری نمایند و در عین حال به کارآییهای ناشی از استاندارد کردن فعالیتهای خود نیز نائل شوند.
معایب :
۱- تعارض بین واحدهای فرعی به علت وجود قوانین و مقررات خاص .
۲- تابعیت محض متخصصین از قوانین (اگرچه این قوانین توسط خود متخصصین تدوین میشود)
۳- با حرفهای شدن سازمان، تعهدات سازمانی به سمت تعهدات حرفهای گرایش مییابد.
الزامات ورود به عرصه فعالیتهای حرفهای :
۱- وجود مجموعهای مدون از (استانداردها، معیارها و اصول) حرفهای
۲- وجود مجامع صنفی و حرفهای مقتدر و قوی در حرفه مورد نظر
۳- برخورداری از گواهینامههای حرفهای
۴- برخورداری از آییننامههای رفتار حرفهای
۵- وجود یک مدل شایستگی مناسب
۶- استمرار حضور اعضاء در شغل و حرفه مورد نظر
۷- متکی بودن به کادرسازی از درون حرفه
۸- وجود مجموعهای مدون از دانش حرفهای
۹- تعداد بالای اعضای حرفه با شغل مورد نظر
۱۰- برخورداری از آموزشهای تخصصی مناسب و به روز
۱۱- برخورداری از الگوهای مناسب برای استفاده تازه واردین
نکته :
برای حرفهای شدن ، مدت زیادی لازم است و اگر سازمان برای افراد، این مسیر را فراهم نکند وفاداری به سازمان (تعهد سازمانی) کمتر خواهد بود.
توضیح: این مقاله در سال ۱۳۸۸ تدوین شده است.
اینشاءالله مبارک است واقعاً که دست مریضا دارد خیلی زحمت کشید و نکتهای قابل توجه واستفاده دارد خداوند اینشاء الله سلامتی و توفیق روز افزون عنایت فرمائید موفق و پیروز باشید./
سلام من دانشجوی ارشد مدیریت اموزش دانشگاه اصفهان هستم موضوع پایان نامه ام حرفه ای گرای سازمانی است ممنون میشم اگه توی منابع بهم کمک کنید لطفا جوابم رو به ادرسم ایمیل کنید با تشکر فراوان از شما
ضمن عرض سلام خدمت سرکار خانم ابراهیمی:
همانطور که می دانید در مورد اخلاق حرفه ای، تعهد حرفه ای و حرفه گرایی کتب مختلفی چاپ شده، اما در مورد سازمان حرفه ای یا حرفه ای گرایی سازمانی، منابع کمتری وجود دارد، با این حال شما میتوانید با مراجعه به کتب حوزه معماری سازمانی، اطلاعات لازم را کسب نمایید، متاسفانه کتبی که مورد استفاده اینجانب قرار گرفته هم اکنون در دسترس نیست تا به شما معرفی نمایم. ضمنا ایمیلتان را هم نداده بودید.
موفق باشید،
سلام
من دانشجوی ارشد هستم .موضوع پایان نامه ام به بحث حرفه ای گرایی مربوط میشه.ممنون میشم اگر منابعی که استفاده کردین رو واسم ایمیل کنید
سرکار خانم مهسا سلام؛
با عرض معذرت این مقاله ۱۰ سال پیش تدوین شده ومنابع را به خاطر ندارم. شرمنده
در هر حال برایتان در تهیه پایاننامه خوبی که انتخاب کرده اید، آرزوی موفقیت دارم.
با سلام و عرض ادب خدمت جناب دکتر هدایتی
لطفا چنانچه امکان دارد منابعی پیرامون ویژگی های حرفه ای مدیران به بنده معرفی فرمایید. باتشکر فراوان
جناب آقای جلالی سلام؛
با عرض معذرت فراوان، این مطلب را خیلی وقت پیش نوشته ام و اکنون منابع را در اختیار ندارم.
ببخشید دیر پاسخ داده شد
موفق باشید