لعن و نفرین در حق ظالمین و ستمگران، روشی است که نه تنها در اسلام، بلکه در اکثر ادیان الهی برای پیشگیری از گسترش ظلم و ستم مورد استفاده و تأیید قرار گرفته است.
چنان که از آیات قرآن کریم از جمله؛ آیه ۲۵ سوره احزاب و آیه ۸۷ سوره آل عمران استباط می‌شود، لعن به معنی راندن است، یعنی طلب دوری از رحمت ذات حق تعالی و قرار گرفتن در معرض عذاب الهی برای افرادی که در برابر حق قرار گرفته یا مرتکب ظلم و ستم در حق دیگران شده‌اند.
اما فلسفه و علت لعن و نفرین در ادیان الهی مانند اسلام چیست؟ در پاسخ اجمالی می‌توان گفت؛ فلسفه لعن و نفرین این است که اعلام شود در همه ادیان الهی، از نگاه خداوند سبحان، ظلم و ستم کار مذموم و ناپسندی است که تا ابد مورد نکوهش و سرزنش جامعه قرار دارد و کار خوب عمل ارزشمندی است که تا ابد مورد تکریم و تأیید جامعه خواهد بود.
در واقع تأکید قرآن بر برائت از کفار، ظالمین و ستمکاران و همچنین اصل تولی و تبری که به دوستی با دوستان خدا، پیامبران (ص)، ائمه (ع) و مؤمنان و دشمنی با دشمنان خدا و دشمنان انبیا و اولیای الهی و نیز اعتقاد به ولایت اهل بیت حضرت محمد (ص) و دوستی با آنان و دشمنی با دشمنان آنان و حب و بغض در راه خدا دلالت دارد، ناظر بر همین موضوع است.
بنابراین؛ لعن و نفرین ظالمین در ادعیه اسلامی و سایر ادیان الهی، فحش و ناسزا نیست، بلکه راهبردی است که در برابر ترویج ظلم و ستم و نیز جنایت و گناه نقش بازدارنده را برعهده دارد و می‌خواهد، تا به این وسیله، جامعه را از گرایش به مسیر انحراف نجات دهد.
خداوند متعال خود در قرآن کریم نه تنها کفار، منافقین و حتی دروغ‌گویان [کاذبین] را لعن کرده است، بلکه به لعن کردن توسط انبیای الهی نیز تصریح نموده است، به ویژه لعن کفار بنی‌اسرائیل در آنجا که می‌فرماید: «لُعِنَ الَّذینَ کَفَرُوا مِنْ بَنی إِسْرائیلَ عَلى لِسانِ داوُدَ وَ عیسَى ابْنِ مَرْیَمَ ذلِکَ بِما عَصَوْا وَ کانُوا یَعْتَدُونَ» از بنى اسرائیل آنان که کافر شدند از سوی داود و عیسى‌ابن مریم لعنت و نفرین شدند. و این براى همان عصیانى بود که ورزیدند و اصولا مردمى تجاوز پیشه بودند. (المائده، ۷۸)
خداوند حتی راجع به کسانی مانند؛ آل سعود جنایتکار که پس از ایمان (هر چند ظاهری) کافر می‌شوند و سایر انسان‌های مشابه این‌گونه افراد نیز اشاره می‌نماید و این لعنت را جزای آنها می‌داند. آنجا که می‌فرماید: «إِنَّ الَّذینَ کَفَرُوا وَ ماتُوا وَ هُمْ کُفَّارٌ أُولئِکَ عَلَیْهِمْ لَعْنَهُ اللَّهِ وَ الْمَلائِکَهِ وَ النَّاسِ أَجْمَعینَ» همانا کسانى که کافر شده و در حال کفر مردند لعنت خدا و ملائکه و همه مردم شامل حال ایشان است. (البقره، ۱۶۱)
البته باید توجه شود که از نظر آیات قرآن، لعن بدکاران فقط به مسلمین یا شیعیان اختصاص ندارد، بلکه می‌فرماید؛ جمیع انسان‌ها، ظالمین و جنایتکاران را لعنت می‌کنند، همان‌گونه که در آیه ۱۶۱ سوره بقره آمده است: «إِنَّ الَّذینَ کَفَرُوا وَ ماتُوا وَ هُمْ کُفَّارٌ أُولئِکَ عَلَیْهِمْ لَعْنَهُ اللَّهِ وَ الْمَلائِکَهِ وَ النَّاسِ أَجْمَعینَ» همانا کسانى که کافر شده و در حال کفر مردند لعنت خدا و ملائکه و همه مردم شامل حال ایشان است.
به این ترتیب؛ لعن ظالمین در ادیان الهی و به‌خصوص در دین اسلام، نوعی روشنگری و روش بازدارنده است که افراد و همه ظالمین در همه اعصار را شامل می‌شود و شعار مرگ بر آمریکا، مرگ بر استکبار و امثال آن، شعارهای مشابهی است که مردم را به برائت از ظالمان و ستمگران زمانه و دوری از زشتی و پلیدی دعوت می‌نماید.
احمدرضا هدایتی
کارشناس ارشد مدیریت
۴/۸/۹۶
