دانشگاه های ایران پس از انقلاب اسلامی شاهد تحولات فراوانی در مسیر رشد و تعالی در ابعاد مختلف بوده و در ادامه به دنبال وقوع انقلاب فرهنگی در مراکز علمی و آموزشی، دانشگاه های کشور همواره مهد تربیت و پرورش افراد متعهد و متخصصی بوده اند که کیفیت مدیریت و رهبری خارق العاده آنها در عرصه های مختلف سازندگی ایران اسلامی به خصوص مدیریت جنگ تحمیلی بر کسی پوشیده نیست، اگرچه دانشگاه آزاد نیز از بدو تشکیل با نوآوری در برخی از زمینه های آموزشی موفقیت هایی را در این رابطه کسب کرده، اما متقابلا در ابعاد مختلف به ویژه مسائل فرهنگی مسیر درستی را طی نکرده و خسارت فراوانی را در این زمینه به جامعه تحمیل نموده است.
صرفنظر از قیمت نسبتا آزاد هزینه های دانشگاه آزاد، ظاهرا به علت سیاست های نادرستی که از ابتدا بر فضای فرهنگی این دانشگاه حاکم بوده، رفتار برخی از دانشجویان آن نیز به تدریج از هر قید و بندی آزاد و رها شده و بر خلاف پسوند سنگینی که یدک می کشد، نشانه های اسلامی بودن را نمی توان در رفتار بخش قابل توجهی از دانشجویان این دانشگاه مشاهده کرد، به طوری که با جرأت می توان گفت؛ این دانشگاه که در بدو تاسیس قرار بود با تربیت و پرورش جوانان مسلمان و جویای علم و دانش مبتنی بر ارزشهای اسلامی به الگویی ممتاز برای جهان اسلام تبدیل شود، نه تنها در حد مورد انتظار به هدف خود دست نیافته، بلکه به نظر می رسد از دیرباز در سایه بی تفاوتی برخی از اساتید و غفلت مسئولین ذیربط، رفتارهای نا متعارف و متضادی در متن و بطن آن بروز، ظهور و رسوخ یافته که با فرهنگ دانشجویی فاصله زیادی داشته و شرایط نامطلوبی را بر جای گذاشته است.
با اینکه معمولا تاسیس و گسترش دانشگاه در نقاط مختلف کشور مظهر رشد و ترویج علم و دانش محسوب و با استقبال عمومی همراه است، اما اینک با بروز و گسترش رفتارهای مبتذل و غیر اخلاقی برخی از دانشجویان دانشگاه آزاد در مسیرهای تردد، اطراف و حتی محیط داخل دانشگاه، ناهنجاریهای اخلاقی بین گروهی از دانشجویان این دانشگاه به حدی عادی شده و عمومیت یافته که بسیاری از مردم، وجود دانشگاه آزاد در شهر و محله خود را مترادف با خطر فساد پنهان و آشکار دانسته و با نگرانی نسبت به آینده فرزنـــدان خود، ترجیح می دهند برای نجات از گزند اینگونه رفتارها، در بیشترین فاصله ممکن از اینگونه مراکز ساکن شوند.
البته وجود ناهنجاریهای مورد اشاره و کم توجهی مسئولین ذیربط به اسلامی کردن محیط و محتوای دانشگاه ها، به دانشگاه مورد اشاره محدود نمی شود و به رغم تلاش های فراوان صورت گرفته، نمی توانیم مدعی شویم که به همه اهداف مورد نظر دست یافته ایم زیرا این وضعیت مشکلی است که کم و بیش در سایر دانشگاه ها نیز ملاحضه می شود، اما قطعا با توجه به شرایط حاکم بر فضای دانشگاه آزاد، شدت و کثرت مشکلات در این مجموعه به مراتب بیش از سایر دانشگاه ها می باشد.
متاسفانه به علت رویکرد نادرستی که در این دانشگاه وجود داشته، هم اینک کــار به جایی رسیده کــــه بی اطلاعی برخی از دانشجویان از جهت قبله و یا حتی مکان نمازخانه ی واحد محل تحصیل، کوچکترین مسئله از انبوه معضلات فرهنگی و اخلاقی این مجموعه به شمار می رود، زیرا علی رغم حضور گسترده دانشجویان متعهد و ارزشی، بخشی از ظرفیت های این دانشگاه را نیز جوانان خود باخته و غفلت زده ای به خود اختصاص داده اند که علی رغم توانایی مالی در فقر کامل فرهنگی و معنوی قرار داشته و عمدتا بدون توجه به ارزشهای دینی و اجتماعی و داشتن پشتوانه مناسب علمی، تلاش دارند تا با نادیده انگاشتن ضوابط و با اتکاء به قدرت پول بادآورده و شاید نامشروع، به هر قیمتی مدارک مورد نظر را به چنگ آورند و متقابلا گروه دیگری نیز وجود دارند که اگرچه از سرمایه چندانی برخوردار نیستند، اما با پیوستن به گروه اول در هدر دادن دسترنج والدین خود، همان مسیر انحرافی را طی می کنند.
شاید برای بسیاری از مسئولین بخصوص مسئولین بخش فرهنگی کشور پذیرفتنی نباشد، اما باید باور کنیم که متاسفانه بخواهیم یا نخواهیم، وضعیت در مرحله ای از بحران قرار دارد که در پاره ای از موارد حتی مسئولین شعب دانشگاه در پاسخ به مراجعات مکرر خانواده ها و ساکنین محلات همجوار، از مدیریت بر اوضاع اظهار ناتوانی نموده و در موجهه با این ناهنجاری ها، خود را بی تقصیر معرفی می نمایند و این در حالیستکه با پذیرش دانشجویان غیر بومی در شهرهای کوچک که تا چند سال قبل از جو سالمتری برخوردار بودند، متاسفانه هم اکنون این مشکلات فراگیر شده و عمومیت یافته است.
برای اثبات این ادعا کافیست مسئولین ذیربط، نتایج این ناهنجاری ها را در رفتار فرزندان یا بستگان دانشجوی خود جستجو و یا مدتی بطور سرزده و نامحسوس محیط داخل و اطراف دانشگاه ها بخصوص در نقاط دورافتاده و حاشیه ای شهرها مانند؛ واحد پردیس که از نظارت کمتری برخوردارند را مورد بازدید و بررسی قرار دهند تا باور کنند، امکانات و اماکن این دانشگاه برای بسیاری از دانشجویان آن، تنها محلی است برای خوشگذرانی و برقراری دوستی ها و روابط ناسالم بین دختران و پسران، به رخ کشیدن خودروهای گران قیمت و آخرین مدل موبایلهای موجود در بازار، رد و بدل کردن انواع فیلمهای غیر اخلاقی و معرفی و استفاده از آخرین نوع مواد مخدر و حتی مشروبات الکلی و نظایر آن که به دور از نظارت خانواده ها، فرصت های لازم را برای آنان فراهم نموده است.
مجموعه این رفتارها سبب شده تا با غلبه این شرایط بر فضای آشفته و نابسامان دانشگاه، روح و روان سایر دانشجویان مومن و متعهدی که واقعا با جهد و تلاش علمی پا به عرصه دانشگاه گذاشته اند، تحت تاثیر جو متشنج و محیط فاسد دانشگاه قرار گرفته و انگیزه لازم برای ادامه تحصیل از این گروه نیز سلب گردد.
و این همه، دستاوردهای چندین ساله و نامطلوب مدیریت کسانی است که اگرچه در گسترش نظام آموزش عالی نقش داشته اند، اما نخواستند یا نتوانستند، اسلامی کردن محیط و سایر الزامات ایجاد دانشگاه را نیز مورد توجه قرار دهند و لذا با تغییر مدیریت دانشگاه و آغاز سال تحصیلی جدید انتظار می رود، رفع این معضلات بطور جدی در دستور کار قرار گرفته و با سرعت بیشتری برطرف گردد.
کم توجهی گردانندگان و برخی دانشجویان دانشگاه و خانواده های آنها به هجمه فرهنگی دشمن باعث شده تا امکان روشنگری مناسب در مورد نسخه ای که توسط بیگانگان برای جوانان این سرزمین پیچیده شده تا حد زیادی با مشکل مواجه شود، اما قطعا این مشکل حل ناشدنی نیست، مشروط بر آنکه خانواده ها نقش خود را در تربیت فرزندان به درستی ایفا نمایند و مسئولین نیز استفاده از روش های مناسب مبتنی بر الگوهای اسلامی را تسریع نمایند.
البته عمده دشمنان اسلام، خود نیز با این گونه ناهنجاری ها چه بسا در حد بسیار گسترده تر مواجه اند و راهکارهایی را نیز برای برون رفت از این گونه مسائل اندیشیده اند، اما در عین حال تلاش دارند تا ضمن فرار خود از این معضلات، سایر کشورها را در این دام گرفتار نمایند.
به عنوان مثال در حالیکه برخی از دانشگاه های غربی حتی در آمریکا با تعیین ضوابط سخت گیرانه مانند: غیر مجاز بودن خالکوبی آشکار، ممنوعیت پوشیدن البسه دارای نوشته های بیانگر وابستگی حزبی و جناحی یا شعائر توهین آمیز یا لباس های کوتاه، تنگ، بدن نما، توری و شکاف دار یا حتی عدم امکان استفاده از عینک آفتابی، ساعت، زیورآلات، کفش و دمپایی های جلو باز و نا متعارف و یا انجام آرایش غیر معمول در محیط دانشگاه، آنان را از پرداختن به مسائل انحرافی و روابط نامتعارف با فرهنگ دانشجویی بر حذر داشته اند، در عین حال تمام توان خود را معطوف آن ساخته اند تا برای جلوگیری از رشد و تعالی ایران اسلامی، با بهانه ها و ترفندهای گوناگونی مانند؛ طرح آزادی های اجتماعی و سیاسی و عادی جلوه دادن این رفتارها، دانشگاه ها و دانشجویان ما را از مسیر کسب علم و دانش دور نگه داشته و در بیراهه فساد و تباهی قرار دهند.
البته برون رفت از این وضعیت کار چندان آسانی نیست و به درایت و خرد جمعی نخبگان و متخصصین بخشهای مختلف و هماهنگی و همکاری متقابل تمامی مسئولین و متولیان ذیربط نظام فرهنگی کشور، از جمله آموزش و پرورش به عنوان نقطه شروع، وزارت تحقیقات و آموزش عالی، وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، وزارت ارشاد و بخصوص حوزه های علمیه و به عبارت دیگر حرکت جدی و تعامل نزدیک تمام اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی نیاز دارد، اما قطعا با پرداختن به ظواهر یا اتکاء صرف، به ضوابط بــــــازدارنده نمی شود، به طور کامل به این هدف ارزشمند یعنی اسلامی کردن دانشگاه ها دست یافت، بلکه باید همگام با وضع قوانین صریح و روشن متناسب با محیط دانشگاه، تغییر و تحول محتوایی در ابعاد مختلف را نیز، در دستور کار قرار داد.
این موضوع از آن جهت حائز اهمیت است که هم اکنون ضابطه گذاری برای پذیرش و ادامه تحصیل دانشجویان و حتی اساتید، یک روش متداول در دانشگاههای دنیا به شمار می رود و گاهی این ضوابط بسیار اخلاقی و شاید معنوی به نظر برسد، اما قطعا اکثر این مقررات صرفا اهداف مادی و اجتماعی را دنبال می کنند و لذا نمی توانند بطور ریشه ای نهادینه و در دراز مدت تداوم داشته باشند. برای اثبات این موضوع، نگاهی گذرا خواهیم داشت به ضوابط دانشجویی دو نمونه از دانشگاههای آمریکا که به رغم بی بند و باری های رایج در جوامع غربی، اختصاصا برای رعایت شأن و حفظ حرمت دانشگاه و نیز جلوگیری از انحراف فکر و ذهن دانشجویان به مسائل غیر درسی، وضع شده است.
بخشی از ضوابط مربوط به وضعیت ظاهری دانشجویان دانشگاه ایالت فلوریدا:
پوشش دانشجویی مناسب، از ابتدایی‌ترین مسئولیت‌ها و تعهدات دانشجویان و خانواده‌های آنان است و هرگونه تغییری در پوشش، فراتر از خط مشی کلی دستورالعمل، پوشش مجاز نخواهد بود.
ممکن است به دلایلی امنیتی و حفظ سلامت، پوشش خاصی در برنامه‌های معین و ویژه ورزشی، کلاس‌های تربیت بدنی، اقتصاد خانگی، آموزش تکنولوژی، علوم پایه و آموزش حرفه‌ای نیاز باشد.
پوشش های غیر مجاز در دانشگاه فلوریدا عبارتند از: هر نوع پوششی که در بردارنده عبارات زشت یا توهین‌آمیز به مقدسات، وسوسه‌انگیز و ناشایست یا مرتبط با دسته‌ها، احزاب و گرایشاتی که شخص را ترغیب به استفاده از موارد مخدر، مشروبات الکلی و یا خشونت کند. – هر نوع پیراهن کلاه‌‌دار، کت و ژاکت یا بادگیر – هرگونه پوشش سر – هرگونه لباس و پوششی با پارگی، لکه، سوراخ و وصله – پیراهن‌های زنانه و مردانه پشت باز – بلوز یا پیراهن‌های یقه باز – هرگونه پوشش بدن نما – شلوارهای افتاده و آویزان – دامن‌های کوتاه یا زیر شلواری – شلوارها و دامن‌های بدون کمربند (کمربند پاره) – بازوبند، مچ‌بند، کمربند یا دیگر اقلام با قطعات سنگین آهنی و زنجیر – هرنوع کفش چرخدار یا گیره‌دار، دمپایی و یا کفش‌های سرپایی یا پاشنه بلند (بلندتر از ۲ اینچ) – عینک آفتابی (روی چشم یا بالای سر)
بخشی از ضوابط مربوط به وضعیت ظاهری دانشجویان دانشگاه آلن آمریکا:
زیورآلات: زیورآلات قابل قبول شامل موارد ذیل است: ساعت با عقربه ثانیه شمار. – حلقه‌هایی که در سوراخ‌های ایجاد شده در ابرو و زبان، یا مناطق قابل مشاهده دیگر نصب شده، مجاز نمی‌باشد. در هر گوش حداکثر دو گوشواره مجاز می‌باشد. – بیش از دو حلقه در هر دست مجاز نمی‌باشد. – در محیط‌هایی که سیاست و خط‌مشی دانشکده استفاده از انگشتر را ممنوع می‌داند، انگشترها باید برداشته شود. – یک گردنبند زنجیری که در دسترس و بیرون از لباس نباشد، مجاز است. – دستبندها و گردنبدهای طبی هشدار دهنده را می‌توان استفاده کرد. – خالکوبی‌های قابل رویت مجاز نیست.
* مدل مو: – مدل مو باید ساده باشد. اگر اندازه موها زیر شانه است، باید جمع شود و به طور مطمئن و ایمن کنترل شود. سنجاق سرها باید از نظر طرح، ساده و همرنگ مو باشند. – ریش و سبیل‌ها و خط ریش‌ها، باید تمیز، مرتب و آراسته باشند و درحال انجام امور ویژه و مکان‌هایی که نیاز به رعایت ایمنی بیشتری وجود دارد پوشیده شوند.
* آرایش: – آرایش باید در حد اعتدال باشد. استفاده از عطرهای قوی و آرایش تند هنگام مراقبت و درمان بیماران مجاز نمی‌باشد. زیرا بیماران نسبت به بوها بسیار حساس هستند. – ناخن انگشتان باید کوتاه و تمیز نگه داشته شوند. دانشجویان باید از لاک زدن خودداری کنند، استفاده از ناخن‌های مصنوعی در هیچ مکانی مجاز نیست.
* جویدن آدامس: – جویدن آدامس برای دانشجویان هنگامی که لباس فرم بر تن دارند یا در تماس با بیماران و عموم مردم هستند، ممنوع می‌باشد.
در پایان ضمن اشاره به نحوه برخورد با خاطیان، از دانشجویان خواسته شده تا به ضوابط عمومی پوشش که توسط دانشگاه پایه‌گذاری شده پایبند باشند و تمام آنها از لباسی که مناسب، حرفه‌ای و متناسب با ضوابط، «دانشکده » و نمایندگی‌های مربوط به آن می‌باشد استفاده نمایند.
بدیهی است، که بسیاری از ارزش ها و روشها در نظام آموزشی کشور ما متفاوت خواهد بود، اما در هر حال اقداماتی مانند: اولویت به پرورش در کنار آموزش، توجه توامان به تقویت و رشد بنیه معنوی استاد و دانشجو، توسعه علوم انسانی، بومی سازی پذیرش دانشگاه ها متناسب با شرایط محلی و نیاز کشور و متقابلا ارتقاء کیفی و متعادل سازی سطح علمی دانشگاه ها، تجدید نظر در نحوه انتخاب و بکارگیری اساتید و آموزش های حین خدمت آنان، فرهنگ سازی، بازنگری ضوابط، تجدید نظر در شرایط پذیرش دانشجو با اجتناب از افراط در نگاه سود محورانه و یا آسیب شناسی علمی برای شناسایی گلوگاه ها و نقاط ضعف و قوت با نگاه آینده پژوهانه و دراز مدت، می تواند به عنوان بخشی از راه حلهای نسبتا فوری قابل اجراء مورد توجه قرار گیرد.
احمد رضا هدایتی
کارشناس ارشد مدیریت
۱/۴/۹۱
