متأسفانه در بسیاری از موارد، همچنان واردات کالا مهمترین سیاست برای تأمین نیازهای کشور (حتی برای تأمین کالاهای اساسی) محسوب میشود و این در حالی است که با برنامهریزی صحیح و سرمایهگذاری مناسب و هزینهای بهمراتب کمتر از واردات، میشود بخش قابل توجهی از این اقلام را در داخل کشور تولید نمود.
استفاده از این روش (واردات) که هنوز در مورد برخی کالاها از جمله؛ نهادههای دامی و یا دانههای روغنی کاربرد دارد، این شائبه را ایجاد میکند که شاید همچنان در سطوح مدیریت میانی و اجرایی کسانی هستند که منافعشان در گرو واردات است و هرازگاهی با ایجاد کمبود مصنوعی، زمینه را برای ورود کالاهای مختلف فراهم میکنند.
صرفنظر از این که مسئولین محترم باید به خاطر شرایط خاص جمهوری اسلامی ایران (عناد دشمنان با انقلاب اسلامی) طوری برنامهریزی نمایند تا کشور بتواند در اکثر محصولات خودکفا شود، حداقل باید در زمینه خودکفایی کالاهای اساسی بهطور جدیتری گام بردارند تا در شرایط بحرانی مثل جنگ و تحریم و تهدید و حوادث طبیعی، قادر باشد نیاز کشور را به راحتی تأمین و بهانه را از فرصتطلبان برای احتکار و گرانفروشی بگیرد.
همانگونه که اشاره شد، برای دستیابی به این هدف در اولویت اول مسئولین ذیربط باید با تسریع در اصلاح و اجرای الگوی کشت، بر تولید محصولات استراتژیک مانند؛ گندم، برنج، غلات بهخصوص دانههای روغنی و همچنین جو و سایر نهادههای دامی در داخل کشور متمرکز شوند.
در اولویت دوم باید در اسرع وقت از فرصتهایی که برای کشت فراسرزمینی در کشورهای دوست و همسو در اختیار ایران قرار دارد، به شکل مطلوب و عملی استفاده نمایند. در واقع باید به جای صرف هزینههای گزاف خرید از تولیدکننده خارجی، بخشی از این هزینهها را برای بسترسازی تولید در خارج کشور به کار ببرند.
اینجاست که اهمیت کار بخش دیپلماسی اقتصادی در وزارت امور خارجه آشکار میگردد، البته قطعاً موفقیت در این زمینه مستلزم هماهنگی و همکاری سایر دستگاهها نظیر وزارت جهاد کشاورزی، وزارت صمت و اتاق اصناف و در عینحال تقسیم کار دقیق، صریح و روشن است و لذا این دستگاهها نباید نقش تخصصی خود در تسهیل شرایط را فراموش نمایند.
بنابراین دولت محترم نباید فقط به تنظیم تفاهمنامه و عقد قراداد با کشورهای مختلف برای کسب مجوز کشت فراسرزمینی اکتفا کند، بلکه باید با اقداماتی مانند؛ ایجاد مراکز مشاورهای فنی و تخصصی و حتی حقوقی و اطلاعرسانی در مورد قوانین و مقررات مربوط به محیط کسب و کار و تولید و تجارت در کشور هدف، فراهم نمودن امکان ملاقات با مسئولین ذیربط در کشورهای هدف (در داخل یا خارج از کشور)، برگزاری جلسات مشترک با سرمایهگذاران و تولیدکنندگان و نیز تجار ایرانی و کشورهای هدف، شناسایی و معرفی افراد بومی علاقهمند به مشارکت در کشورهای هدف، شناسایی و معرف زمینهای مناسب و نیز شناسایی و معرفی امکانات، تسهیلات و سایر ظرفیتهای موجود و قابل دسترس در کشور هدف و یا شناسایی و معرفی مناسبترین و مقرون بهصرفهترین محصول قابل کشت در کشور هدف، شرایط حضور تولیدکنندگان ایرانی در کشورهای هدف را تسهیل نماید.
برخی از دیگر اقدامات قابل اجرا در این زمینه عبارتند از؛ شناسایی و معرفی بازارهای بینالمللی برای تهاتر یا صدور محصولات موردنظر، ایجاد شرایط برای برقراری ارتباط و ایجاد تعامل با تجار سایر کشورها و حتی تأسیس مجتمعهای تجاری و یا ترمینال باربری مشترک و متمرکز تمام ایرانی برای حمل و نقل و عرضه مازاد محصولات داخلی یا مازاد محصولاتی که در کشور هدف یا سایر کشورها تولید میکند، فراهم نمودن امکان بازدید از نقاط موردنظر برای سرمایهگذاران ایرانی، برگزاری همایشها و کارگاههای توجیهی و آموزشی، برگزاری کارگاههای انتقال تجربه و سایر اقداماتی که میتواند، سرمایهگذاران داخلی را برای این کار ترغیب نماید.
رسانه ملی نیز میتواند با تأسیس و راهاندازی شبکه تلویزیونی کشاورزی و تولید برنامههای مناسب برای معرفی ظرفیتها و نیازمندیهای داخلی، ترویج و آموزش کشاورزی، معرفی صنایع کشاورزی و ماشینآلات و تجهیزات کشاورزی تولیدی آنها و دهها موضوع دیگر و همچنین معرفی ظرفیتهای موجود در کشورهای هدف و ترغیب تولیدکنندگان و سرمایهگذاران به حضوردر کشورهای مذکور در این زمینه نقش اساسی برعهده داشته باشد.
ذکر این نکته ضروری است که در حال حاضر بخش قابل توجهی از زمینهای کشاورزی عراق نیز در اجاره ایرانیان قرار دارد و کشورهایی مانند؛ ونزوئلا (با واگذاری یک میلیون هکتار)، سوریه (با پنج هزار هکتار) و روسیه (با صد هزار هکتار) زمین کشاورزی به ایران موافقت کردهاند که بخش عمده آنها هنوز مورد استفاده قرار نگرفته است، ضمن اینکه کشورهای زیاد دیگری در آفریقا، آسیا و اقیانوسیه وجود دارند که هم امکان اجاره و حتی خرید زمین کشاورزی در آنها وجود دارد.
در صورت لزوم، مشکل انتقال محصولات تولیدی در کشورهایی مانند ونزوئلا که دارای بعد مسافت هستند را نیز میتوان از طریق تهاتر با سایر کشورهای بین مسیر برطرف نمود، یعنی ما کالای مورد نیاز آنها و متقابلاً آنها نیز کالای موردنیاز ما را تأمین نمایند.
در این رابطه اقداماتی مانند؛ تلاش برای یکپارچهسازی زمینهای کشاورزی، تسهیل در تأسیس و احیاء تعاونیهای روستایی و اجرای طرح الگوی کشت، سرعت بخشیدن به روند توسعه و گسترش صنایع تولید ماشینآلات و ادوات و تجهیزات کشاورزی و همچنین جلوگیری از خام فروشی میتواند نقش اساسی در رشد و توسعه این بخش داشته باشد.
احمدرضا هدایتی
کارشناس ارشد مدیریت
۲۷/۷/۱۴۰۱
نشانی الکترونیکی: ARH110@yahoo.com نشانی سایت: rahtooshe.com