سالهاست که رهبر معظم انقلاب و بسیاری از مسئولین کشور بر ضرورت ساماندهی و قانونمندسازی نحوه استفاده از فضای مجازی تأکید دارند. رهبر انقلاب این فضا را به شمشیر دولبه‌ای تشبیه کرده‌اند که هم می‌تواند مفید و سودمند و هم مضر و مخرب باشد و در بیان اهمیت موضوع، جمله‌ای با این مضمون دارند که «اگر من رهبر نبودم، مسئولیت فضای مجازی را برعهده می‌گرفتم».
تجارب کسب شده طی حدود ۳۰ سال گشته نیز ثابت نموده که اگرچه فضای مجازی از ظرفیت خوبی برای تبادل اطلاعات و حتی کسب و کار برخوردار است، اما آثار تخریبی فضای مجازی نیز انکارناپذیر است و از اغتشاشات اخیر و رفتارهای خشونت‌بار و جنون‌آمیز اغتشاشگران و افزایش تدریجی و البته تصاعدی برخی ناهنجاریهای اخلاقی و اجتماعی در کشور می‌توان به‌عنوان نمونه عینی آثار مخرب آن نام برد.
به‌عنوان مثال؛ اکثر دستگیرشدگان اغتشاشات چندماه گذشته خودشان اعتراف کرده‌اند که یا متأثر از القائات رسانه‌های معاند در فضای مجازی و یا تحت تأثیر بازی‌های خشن رایانه‌ی خارجی و یا بر اثر سم‌پاشی‌های شبکه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای هیجانی و مرتکب جرم و جنایت و ایجاد ناامنی در جامعه شده‌اند.
علاوه براین؛ رئیس پلیس فتا هم بارها ضمن یادآوری این نکته که دشمن در حال استفاده ابزاری از پیام‌رسان‌ها برای جاسوسی و حتی کسب اطلاعات شخصی مردم ایران است، چندی پیش در جریان یک مصاحبه نیز اعلام کرد، از زمانی که (در جریان اغتشاشات) پیام‌رسان‌ها یا همان سکوهای (پلتفرم‌ها) خارجی مسدود شدند، ۸۰ درصد از میزان کلاهبرداری‌های معمول در فضای مجازی کاسته شده است.
نتیجه مطالعات مراکز معتبر علمی کشور از جمله مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نیز حکایت از آن دارد که بخش عمده ناهنجاریهای اخلاقی، اجتماعی و اقتصادی و حتی اُفت تحصیلی دانش آموزان و دانشجویان حاصل محتوای هدفمند، فاسد، مسموم و فریبنده‌ای است که عمدتاً توسط این سه وسیله و به‌ویژه سکوها یا پیامرسانهای خارجی در فضای مجازی منتشر می‌شود.
مشکل در حدی است که در کشورهای اروپایی چندین سال است که استفاده از فضای مجازی تابع ضوابط خاصی قرار گرفته است و اخیراً نیز برای استفاده از اینترنت و فضای مجازی به‌خصوص در ارتباط با محتوای نفرت‌افکنانه، مطالب مروج اعمال تروریستی و محتوای مضر برای کودکان و نوجوانان، قوانین سخت گیرانه‌تری را وضع نموده و حتی برخی از سکوها (پلتفرم‌ها) را تهدید کرده‌اند که اگر شروط اعلام شده از جمله؛ استقرار سرورهای ذخیره اطلاعات در کشور مقصد یا کنترل و حذف محتواهای ضدامنیتی و یا غیراخلاقی را نپذیرند مسدود خواهند شد.
چین رسماً سه پلتفرم توییتر، گوگل و واتساپ را که سه مورد از فاسدترین و ضدامنیتی‌ترین آنها محسوب می‌شوند را مسدود و روسیه نیز ضمن اقدام مشابه، شرایط بسیار سختگیرانه‌ای را برای حضور سکوهای یا پیام رسانهای خارجی در کشور خود وضع نموده و هر دو کشور همزمان پیامرسانهای داخلی خود را تقویت نموده و گسترش داده‌اند.
آثار ویرانگر استفاده از این فضای مسموم در حدی است که حتی شخصی مانند بیل‌گیتس که یکی از بنیانگذار اصلی شرکت مایکروسافت است، فرزندان خود را از داشتن تلفن همراه تا سن ۱۵ سالگی محروم نموده است و پس از ورود به این سن نیز همسرش استفاده از برخی پلتفرم‌ها و محصولات مجازی را برای آنها ممنوع نمود و حتی اکنون هم که فرزندان او بزرگ شده‌اند، همچنان برخی مقررات از جمله ممنوعیت همراه داشتن تلفن همراه هنگام صرف غذا بر خانه آنها حاکم است.
بسیاری از مسئولین آمریکایی نیز معتقدند که فضای مجازی تاکنون آسیب‌های جبران‌ناپذیری را به جامعه آنها (حتی جامعه در حال انحصاط آمریکا) وارد نموده است.
به عنوان مثال طی چند روز گذشته یکی از نمایندگان کنگره آمریکا به نام جارد پترسون در این رابطه گفته که دسترسی نوجوانان و کودکان به رسانه‌های اجتماعی منجر به افزایش چشمگیر آسیب به خود، خودکشی و مشکلات مربوط به سلامت روان شده است.
این نماینده آمریکایی یادآوری نموده که اکثر شبکه‌های اجتماعی برجسته مانند فیس‌بوک و اینستاگرام، قانون محدودیت ۱۳ سال سن را برای ثبت‌نام کاربران دارند اما هیچ سیستمی برای تأیید سن کاربر ندارند و در ادامه پیشنهاد کرده که افراد زیر ۱۸ سال از حضور در شبکه‌های اجتماعی منع شوند.
همه این موارد مؤید نکته مورداشاره امام خامنه‌ای (دامت برکاته) است و به نقش مخرب این رسانه‌ها اشاره دارد، با این حال واقعاً جای تعجب است، که چرا برخی از مسئولین اجرایی ذیربط از جمله برخی از مسئولین شورایعالی فضای مجازی و یا برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی با بهانه‌هایی مانند این که ضابطه‌مند کردن پیامرسانهای خارجی باعث ایجاد اختلال در تبادل اطلاعات و در نتیجه زیان فعالان کسب و کار مجازی می‌شود، یا با اشاره به کیفیت و سرعت بالای آنها، همچنان بر استفاده بی‌ضابطه از این فضا اصرار دارند.
لذا این سوال مطرح است که چرا به جای قانونمندسازی، ساماندهی و رفع آشفتگی این فضا، فعالان این عرصه را به استفاده از سکوها و پیامرسانهای داخلی توصیه نمی‌کنند؟
اگر احیاناً پیام رسانهای داخلی مشکل و نقطه ضعفی دارند که البته دارند، چرا برای رفع آن اقدام نمی‌کنند تا هم مانع از سرقت اطلاعات و خروج سرمایه‌های مادی ومعنوی کشور توسط بیگانگان شوند و هم به رفع و کاهش ناهنجاریهای امنیتی، فرهنگی و اجتماعی کمک کنند؟
آیا خدای ناخواسته باز هم پای منافع شخصی برخی افراد یا خیانت نفوذی‌ها در میان است و یا ضعف دانشی و اطلاعاتی آنها باعث تداوم این وضعیت شده است؟
احمدرضا هدایتی
کارشناس ارشد مدیریت
۲۱/۹/۱۴۰۱
نشانی الکترونیکی: ARH110@yahoo.com نشانی سایت: rahtooshe.com
