تجربه برگزاری ۳۴ انتخابات مختلف در کشور نشان داده که متاسفانه با گذشت زمان و نفوذ برخی از جریانهای سیاسی و بهویژه ناهنجاریهای فرهنگ غربی در ابعاد و شئونات مختلف زندگی فردی و اجتماعی، فرآیند تبلیغات انتخابات نیز سیر قهقرایی را آغاز نموده و با تقلید از شیوههای مردود بعضاً غربی، هر روز با ناهنجاریها و معضلات بیشتری مواجه میگردد.
استفاده از روشهای نامتعارف و غیر ارزشی و در پارهای از موارد غیر اخلاقی، نه تنها سلامت رقابتهای انتخاباتی را مخدوش ساخته، بلکه زمینههای سلب اعتماد جامعه را نیز ایجاد نموده است، از سوی دیگر رویکرد جدید سبب شده تا ثروت و بعضاً قدرت و موقعیت سیاسی برخی کاندیداها به مهمترین عامل موفقیت آنها در انتخابات تبدیل شود، که بیشک این موضوع در مغایرت کامل با اصل عدالت محوریِ نظام اسلامی قرار دارد.
در واقع به جای آنکه در یک موقعیت کاملاً برابر، اصل شایستهسالاری مبتنی بر اصول و ارزشهای اسلامی و تعهد توأم با تخصص و تجربه، برای همه افراد داوطلب مبنا قرار گیرد، در شرایط فعلی هر داوطلبی که وعدههای واقعی و غیرواقعی بیشتری بدهد یا از موقعیت سیاسی و اداری و بهخصوص منابع مالی بیشتر و بهتری برخوردار باشد، از شانس بالاتری برای کسب آراء مردم برخوردار است.
به عنوان مثال؛ وقتی یک کاندیدا میتواند با زیر پا گذاشتن تمام اصول و ارزشهای اسلامی و نادیده انگاشتن توصیهها و ضوابط شرعی و قانونی، در فرآیند فعالیتهای تبلیغاتی یک نظام انتخاباتی، بهراحتی رأی و نظر مردم را با یک وعده شام و ناهار، دادن انواع هدایا و وعده و وعیدهای مختلف و غیر واقعی که به هیچوجه در حوزه اختیارات عضو شورا یا نماینده مجلس یا حتی ریاست جمهوری قرار ندارد، خریداری نموده و آنها را بفریبد، یا با سوء استفاده از موقعیت دولتی برای خود رأی جمع آوری نماید، باید یقین داشت که یا آن سیستم تبلیعات انتخاباتی معیوب ناکارآمد است و یا به شدت معیوب و یا حداقل با شرایط یک کشور اسلامی تطبیق ندارد.
در واقع این مفهوم بدان معنا است که در چنین شرایطی بهتدریج مؤلفههای مادی و بعضاً غیر اخلاقی جایگزین شایستهسالاری شده و در نتیجه فرصت تبلیغاتی از افراد واجدشرایط و در عینحال فاقد سرمایه مادی یا فاقد قدرت و نفوذ سیاسی و بعضاً گمنامی که ممکن است از شایستگیهای همسطح یا چه بسا بالاتر برخوردار باشند، سلب میگردد.
طبیعی است که برای برون رفت از این وضعیت یا باید سیستم جدیدی جایگزین سیستم معیوب قبلی شود و یا از طریق فرهنگسازی و رفع نواقص موجود، از ناکارآمدی آن کاسته شود، از آنجا که در شرایط کنونی کشور، استفاده از گزینه انتخابات (با همه مشکلات نهفته در متن و بطن و حواشی آن) اجتناب ناپذیر است، لذا در راستای بومیسازی و الگوسازی اسلامی و بهمنظور احیاء ارزشهای حاکم بر اولین دورههای انتخاباتی کشور و پیشگیری از بروز و تشدید عوارض و پیامدهای نامطلوب مورد اشاره و در جهت به تصویر کشیدن یک رقابت سالم، سازنده و عادلانه، موارد ذیل جهت افزودن به مقررات قبلی و تکمیل دستورالعمل تبلیغاتی انتخابات پیشنهاد میگردد:
۱- از این پس کلیه امور تبلیغاتی غیر حضوری به شکل متمرکز توسط ستادهای انتخاباتی وزارت کشور صورت می پذیرد.
۲- برای تحقق این موضوع ستاد انتخابات کشور هزینه تبلیغاتی لازم را (ترجیحاً به طور یکسان در سراسر کشور) از کاندیداها اخذ و متناسب با گستردگی جغرافیایی و تعداد جمعیت حوزههای انتخاباتی، با استفاده از موسسات تبلیغاتی بخش خصوصی به طور یکسان اقدام خواهد نمود.
۳- ابزارهای تبلیغاتی مورد استفاده در مبارزات تبلیغاتی شامل: تبلغات رادیویی و تلویزیونی، سایت و وبلاگ اینترنتی، پیامک، پارچه نوشته همراه با تصویر کاندیداها، بروشور، روزنامه و ویژه نامه وCD خواهد بود.
۴- به منظور جلوگیری از بروز شائبههای قومی و قبیلهای، برای تبلیغات ریاست جمهوری، طبق روال سالهای اخیر فقط از ظرفیت شبکههای سراسری صدا و سیما استفاده خواهد شد و لذا استفاده از ظرفیت شبکههای استانی و محلی رسانه ملی در این زمینه ممنوع و یا محدود به یک زمانبندی مشخص و یکسان است.
۵- برای انتخابات مجلس خبرگان، مجلس شورای اسلامی و شوراهای شهر و روستا نیز، متناسب با تعداد کاندیداها فقط از ظرفیت شبکه های استانی استفاده خواهد شد و چنانچه حوزههای انتخابیه به علت تعدد کاندیداها با محدودیت زمانی مواجه شوند، در صورت لزوم تبلیغات طی چند مرحله در حد ذکر نام، نمایش کوتاه مدت تصویر کاندیداها و یا زیر نویس نام آنها صورت خواهد گرفت و متقابلاً از سایر روشهای تبلیغاتی به شکل یکسان و در یک اندازه برای تمام داوطلبین استفاده خواهد شد.
۶- تبلیغات تلویزیونی کشوری یا محلی (استانی) به هر شکلی که پیشبینی شود (پخش مستند، مناظره، پرسش و پاسخ یا …) برای همه داوطلبین به یک اندازه منظور خواهد شد و کاندیداها در صورت محدود بودن فرصت تعیین شده میتوانند، بنا بر دلخواه از یکی از روشهای مورد اشاره استفاده نمایند.
۷- در استفاده از ظرفیت رسانههای نوین مانند؛ وبلاگ و سایت اینترنتی برای تبلیغات محدودیتی وجود ندارد و داوطلبین میتوانند در چارچوب قانون و در حد توان و امکانات خود از این امکانات بهره ببرند، اما معرفی سایتها یا وبلاگها برای همه افراد تایید شده، در یک حد و به یک میزان خواهد بود.
۸- ویژهنامهها به شکل مشترک تهیه و منتشر خواهد شد و سهم هر کاندیدا برای طرح مطالب مورد نظر در ویژه نامه، در حد (یک ستون/ یک صفحه یا …) و تعیین مکان آن در صفحات ویژهنامه بنا بر اساس قرعه خواهد بود.
۹- محتوای ویژه نامه شامل: موارد مرتبط با انتخابات از جمله؛ قوانین عمومی انتخابات، شرح وظایف و حدود اختیارات کاندیداها در موضوع انتخابات و زندگینامه، سوابق و برنامه کاندیداها میباشد، که دو مورد اول یعنی خلاصه قوانین انتخابات و شرح وظایف و حدود اختیارات داوطلبین، الزاماً باید مطابق با متن تهیه شده توسط ستاد انتخابات کشور در صفحه آخر تمام ویژهنامههای انتخاباتی درج گردد.
۱۰- از این پس به جای چاپ پوسترهای انفرادی متعدد، عکس کل کاندیداهای هر حوزه در یک پرده مشترک و با درج مشخصات اعلام شده (عکس هر نفر در ابعاد ۷۰X100)، به شکل یکجا انجام خواهد شد، به این ترتیب با توجه به اهداف طرح و مفاد این دستورالعمل، منبعد در جریان انتخابات مختلف، چاپ هرگونه پارچه نوشته تفکیکی و انفرادی از داوطلبین ممنوع و تمام تصاویر بر روی یک پرده بزرگ به شکل مشترک چاپ و توسط عوامل اجرایی بخش تبلیغات، در مناسبترین محلات شهری و روستایی (ترجیحا در مبادی ورودی و خروجی یا میادین اصلی) نصب خواهد شد.
۱۱- نحوه چینش و ترتیب و توالی جایگاه داوطلب در مورد استفاده از اقلام و روشهای تبلیغی مشترک مانند؛ صدا و سیما، پارچه نوشته های مشترک یا ویژهنامهها، بر اساس حروف الفبا یا قرعه کشی جداگانه برای هر موضوع انجام خواهد شد.
۱۲- ارسال عکس تبلیغاتی، تهیه متن پیامک، تهیه متون تبلیغاتی برای بروشور، تهیه متن ویژه نامه و تهیه محتوای CDتبلیغاتی، در چارچوب ضوابط اعلام شده بر عهده داوطلبین و استفاده از آنها مشروط به تایید شورای بررسی محتوای ستادهای انتخاباتی وزارت کشور متشکل از: (نماینده وزارت کشو، نماینده صدا و سیما، نماینده شورای نگهبان و …) است.
۱۳- داوطلبین می توانند به جای شعار تبلیغاتی، از نام ائتلاف یا تشکل سیاسی مجاز و رسمی، در ذیل تبلیغات مربوط به خود استفاده نمایند.
۱۴- استفاده از پیامکهای تبلیغاتی، نیز به شکل متمرکز و برای هر نفر در ۵ مرحله توسط ستاد انتخاباتی انجام خواهد شد و لذا داوطلبین و هواداران آنها و همچنین مخابرات مجاز به ارسال پیامک خارج از برنامه نیستند.
۱۵- در مورد پیامکهای تبلیغاتی، هر داوطلب میتواند در هر مرحله فقط یک متن در حد یک یا دو پیامک را تهیه و در اختیار ستاد قرار دهد و مخابرات موظف است طی یکماه ماه قبل از شروع انتخابات به طور رایگان و بر اساس فهرست دریافتی از ستاد انتخابات در این زمینه مشارکت نماید.
۱۶- در هرحال داوطلبین موظفند برای آگاهی مردم در تمام موارد، زندگینامه و سابقه کاری و به خصوص برنامههای خود در موضوع انتخابات را بر مبنای واقعیت و در چاچوب اختیارات قانونی و در قالب سوالاتی که به طور یکسان و یکنواخت توسط وزارت کشور تعیین و ابلاغ می گردد، ارائه نمایند.
۱۷- برای حفظ ارزش رقابتی برنامههای داوطلبین و جلوگیری از افشای آن قبل از شروع تبلیغات، این مورد در ۲۴ ساعت آخر فرصت اعلام شده و به شکل محرمانه توسط وزارت کشور دریافت خواهد شد و پس از این مدت هیچگونه تغییری در برنامهها پذیرفته نخواهد شد.
۱۸- برای توزیع اقلام تبلیغاتی، متناسب با موضوع انتخابات و به شکل یکسان از سلسله مراتب اداری فرمانداریها، بخشداریها، دهداریها، شهرداریها و شوراهای اسلامی شهر روستا و یا ظرفیت مراکزی مانند؛ آموزش و پرورش، پست، نشریات سراسری و استانی یا امثال آن استفاده خواهد شد.
۱۹- در مقررات تبلیغاتی، باید ضرورت توجه به لزوم تهیه به هنگام موارد مورد نظر، در قالب یک جدول زمانبندی به داوطلبین یادآوری شود.
۲۰- تبلیغات تشکلهای سیاسی فقط در فرصت تعیین شده و در سایتها و وبلاگهای اینترنتی، مراسم و برنامههای حضوری و نشریات مربوطه و بدون تغییر در تیراژ مجاز میباشد.
۲۱- نصب تصویر کاندیدا در ابعاد مصوب در مقابل دفاتر تشکلهای سیاسی مجاز میباشد.
۲۲- ائتلافهای گروهی نیز فقط در قالب بند ۱۳ این دستورالعمل، در تبلیغات مطرح خواهند شد.
۲۳- عدم توجه به قوانین تبلیغاتی و همچنین دادن هرگونه وعده و وعید خارج از حدود وظایف و اختیارات یا دادن هرگونه هدیه به مردم توسط کاندیداها و هواداران آنها، فریب افکار عمومی تلقی شده و مطلقاً ممنوع بوده و جرم تلقی شده و باعث حذف متخلف از گردونه انتخابات خواهد شد.
توضیحات تکمیلی:
۱- برای استفاده بهینه از زمان و حذف کاندیداهای فاقد شرایط علمی، تجربی و تخصصی، یا باید شرایط سختری در هر مورد (به ویژه در مورد انتخابات مجلس و شوراها که معمولا با حجم انبوه داوطلب مواجه است) لحاظ شود و یا قبل از آغاز رقابتهای تبلیغاتی با استفاده از یک روش مناسب مانند؛ اجرای آزمون یا برگزاری جلسات ارزیابی (فردی یا مشترک) با حضور چهرههای معتمد، متعهد، متخصص و صاحبنظر مردمی، پالایش اولیه انجام و افراد کاملاً آشنا با موضوع و واجد شرایط تخصصی، تجربی، علمی و مدیریتی برای حضور در رقابتها تعیین و معرفی شوند.
۲- در آزمون کتبی یا جلسات پرسش و پاسخ حضوری داوطلبین با معتمدین(مورد اشاره در بند قبل)، باید به طرح سؤالات تخصصی مربوط به نقش و وظیفه کاندیدا و برنامههای وی اولویت داده شود و حتیالمقدور از طرح سؤالات سیاسی اجتناب گردد،
۳- در مورد انتخابات مجلس و شوراهای اسلامی با توجه به تعدد کاندیداها، پیشنهاد میشود مدت تبلیغات دوبرابر و به دو بخش زمانی تقسیم شود (به ویژه برای استفاده از ظرفیت رسانه ملی و پیامک) و بخش اول به شوراها و بخش دوم به انتخابات مجلس تخصیص داده شود.
۴- استفاده از ظرفیت رسانه ملی باید به شکل یکسان و رایگان برای همه داوطلبین میسر باشد.
۵- در رابطه با مدت تبلیغات حضوری نیز عدالت اقتضاء میکند تا مدت تبلیغات کاندیاهای هر شهر متناسب با شاخصههایی مانند؛ وسعت شهر، تعداد جمعیت و تعداد و پراکندگی روستاهای آن شهر تعیین شود، زیرا قطعاً فرصت برابر برای تبلیغ و معرفی کاندیدا در شهری مانند؛ تهران در مقایسه با شهری مانند؛ دماوند نمیتواند منطقی و عادلانه باشد.
۶- در تبلیغات باید حتی المقدور از ابزار و روشهای فراگیر و کم هزینه استفاده شود.
۷- در هر حال بهتر است فرصت استفاده از ظرفیت رسانه ملی و نشریات سراسری، متناسب با موضوع انتخابات، برای همه داوطلبین کاملاً یکسان باشد.
۸- تمام داوطلبین (می توانند / موظفند) یک شعار یا جمله تبلیغاتی حداکثر پنج کلمه ای همراه با نام و نام خانوادگی و تحصیلات و تخصص خود را همراه با نشانی الکترونیکی و نشانی وبلاگ یا سایت خود (و در صورت تمایل شماره تلفن موقت) را در ذیل پوسترهای تبلیغاتی مشترک یا سایر اقلام تبلیغاتی درج نمایند.
۹- در هر شهر (متناسب با پراکندگی و جمعیت) نصب حداکثر ۲۰ و در هر روستا حداکثر نصب ۵ پارچه نوشته مصور مشترک در مبادی ورودی و میادین اصلی الزامی است و (در صورت نیاز یا درخواست داوطلبین)، به ازای هر۱۰۰ هزار نفر جمعیت، نصب یک پارچه نوشته مشترک دیگر نیز مجاز می باشد.
۱۰- تبلیغات حضوری و سخنرانی در محافل و مجالس میتواند از یک ماه تا سه ماه قبل(به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت یا هر ۱۰۰ روستا یک ماه وقت اضافی) از انتخابات برگزار شود، مشروط بر آنکه اولاً؛ از دادن هرگونه اقلام تبلیغی، هدایای تبلیغاتی، صبحانه، شام و ناهار، وعدههای تبلیغاتی برای ارائه تسهیلات یا سایر امکانات و در مجموع هرگونه اقدامی که شائبه سوء استفاده از موقعیت یا خرید آرای عمومی را داشته باشد اجتناب گردد و ثانیاً؛ در مورد کارمندان، آنان را مجبور به استفاده از وقت اداری یا اخذ مرخصی مازاد بر ضوابط و حتی بدون حقوق نکند.
۱۱- برای کاهش هزینهها و جلوگیری از دوباره کاریها، پارچه نوشتهها باید در محلهایی نصب گردد که اولا گروه بیشتری از مردم را تحت پوشش قرار دهد و ثانیاً از گزند آسیبهای احتمالی توسط عوامل طبیعی یا افراد مغرض محفوظ بماند.
۱۲- برای کاهش ابهامات و اشکلات و رفع شائبههای مطرح در مورد انتخابات، پیشنهاد می شود از این پس ترکیب ستادهای انتخاباتی استانی و شهرستانی ترکیبی از نمایندگان سه قوه، نماینده شورای نگهبان و نماینده ائمه جمعه استانها و شهرستانها تعیین شود.
۱۳- مکانهای تبلیغاتی باید در نقاطی انتخاب شوند که در بهترین موقعیت از نظر حضور و تردد مردم برخوردار باشند.
۱۴- هزینه تبلیغاتی هر بخش (ویژهنامه، پوستر، بروشور و …) به طور جداگانه توسط وزارت کشور مشخص و داوطلبین میتوانند از اجرای همه یا بخشی از آنها در مورد خود صرفنظر و بنا بر مورد از پرداخت هزینه آنها خودداری نمایند، (البته موارد رایگان شامل این موضوع نمی شود)
۱۵- نظر به اینکه تمام نمایندگان مجلس (از هر حوزه و با هر جمعیتی که باشند) از حق رأی کاملاً مساوی برخوردار هستند، لذا پیشنهاد می شود، هزینه تبلیغاتی دریافتی از همه داوطلبین به یک نسبت مساوی دریافت و به یک حساب متمرکز واریز و به شکل هماهنگ و یکسان و متناسب با گسترش جغرافیایی (تعداد جمعیت، تعداد روستاها و مسافت آنها از مرکز شهر یا استان) توسط وزارت کشور هزینه گردد.
۱۶- بدیهی است که چنانچه هزینه دریافتی از حد متعارف و معمول بیشتر برآورد شود و یا این دستورالعمل زمینه اخذ سایر هزینههای تبلیغاتی را نیز شامل شود، کارآیی خود را از دست داده و مانع از حضور بسیاری از افراد که احتمالا از توان مالی لازم برخوردار نبوده یا مایل به انجام هزینههای نامتعارف نیستند، میگردد، بنابراین هزینه دریافتی فقط باید برای امور تبلیغاتی اخذ و صرف تبلیغات شده و همچنین اقدامات تبلیغاتی باید حتیالمقدور با استفاده از ابزار و روشهای فراگیر و در عین حال کمهزینه انجام پذیرد.
برخی از مهمترین محاسن اجرای متمرکز تبلیغات انتخاباتی توسط وزارت کشور:
۱- ایجاد وحدت رویه و ایجاد نظم و هماهنگی عادلانه و منطقی در فرآیند تبلیغاتی
۲- کاهش مصرف کاغذ و سایر اقلام تبلیغاتی و صرفه جویی در استفاده از منابع کشور
۳- بازگرداندن مجدد اعتماد به جامعه در مورد سلامت فعالیتهای تبلیغاتی انتخابات
۴- ایجاد فرصت برابر و به عبارت دیگر، عدالت تبلیفاتی یکسان برای داوطلبین
۵- کاهش آلودگیهای محیطی، بهداشتی و بصری در محیط شهر و روستا
۶- پیشگیری از بروز رفتارهای غیرارزشی و غیراخلاقی و غیرقانونی
۷- جلوگیری از سردرگمی مردم برای انتخاب داوطلبین واجدشرایط
بدیهی است، مواد این دستورالعمل پیشنهادی بوده و میتواند در اشکال مختلف تعدیل گردد، اما در هر حال موفقیت این دستورالعمل مشروط به اقدام به موقع و در نظر گرفتن همزمان محاسن و معایب کار و استفاده از نظر کارشناسان همه دستگاههای ذیربط بوده و باید تمام عوارض و پیامدهای دراز مدت و کوتاه مدت آن (اعم از مثبت یا منفی) در قالب سناریوهای مختلف تعریف و مورد بررسی قرار گیرد.
توضیح: برای آگاهی از سایر پیشنهادادت اینجانب در این زمینه، میتوانید به مقالات بخش در باره انتخابات در صفحه اصلی همین سایت «rahtooshe.com» مراجعه فرمایید.
احمدرضا هدایتی
کارشناس ارشد مدیریت
۱۸/۷/۹۲
قابل توجه شورای نگهبان و مجلس شورای اسلامی، مطالب قابل تاملی به نظر می رسد، مقاله قبلی ایشان را هم مطالعه کردم، به نکات مهمی اشاره کرده اند، پیشنهاد می شود هر دو موضوع مورد برسی و نظر سنجی قرار گیرد.
برادر ارجمند جناب آقای مسیبی
از حسن نظر و توصیه شما متشکرم، البته آیینامه پیشنهادی خالی از اشکال نیست، اما همانگونه که جنابعالی اشاره کرده اید قابل تأمل است و می تواند برای تنظیم یک آیینامه جامع مورد توجه قرار گیرد. در هر حال امیدوارم در آینده با مشکلات و ناهنجاری های کمتری در این زمینه مواجه باشیم.
یا علی- موفق باشید
سلام، خوب است جلوی مسئولینی که قصد شرکت در انتخابات دارند و آخرین سال قبل از شرکت در انتخابات به نام اداره و به کام خودشان به روستاها می روند و از بیت المال خیرات می کنند(البته با ظاهر کاملا قانونی و به نام اداره) جلوگیری کنند، نمی دانم چرا برخی از این آقایان نزدیک انتخابات که می شود یادشان می آید که باید به روستاهای محل خدمتشان هم بروند یا خدمتشان را گسترش بدهند.
از دلسوزی امثال شما متشکریم اما فکر نکنم فایده داشته باشد
همان گمنام
آقا یا خانم گمنام محترم:
با سلام، پیشنهاد خوبی است، انشاالله نمایندگان محترم مجلس و مسئولین محترم شورای نگهبان در آیینامه جدید به این موضوع هم توجه خواهند کرد.
موفق باشید- یا علی
برادر هدایتی مطالب شما جنبه کاربردی دارد امید است متصدیان توجه نمایند
جناب آقای طاهری سلام:
از اظهار لطف شما متشکرم، این مطلب را برای شورای نگهبان و وزارت کشور ارسال کردم، احتمالاً، لایحه شفاف سازی بر همین اساس به مجلس ارائه شده است، اما با طرح پیشنهادی بنده فاصله دارد، در هر حال امیدوارم تکمیل و عملیاتی شود.
موفق باشید- یا علی