تعاریف پیشنهادی برای بسیج و انواع عضویت‌های آن (به مناسبت هفته بسیج)

     متأسفانه به‌رغم گذشت نزدیک چهار دهه از عمر با برکت بسیج، هنوز اقدام قابل‌توجه و درخورشأنی برای معرفی این نهاد انقلابی به شکل رسمی و علمی (آکادمیک) صورت نگرفته است و هر کس متناسب با برداشت خود، مفهوم متفاوتی را از این واژه ارائه نموده است.

     شاید این نکته از نظر برخی افراد جامعه، اهمیت چندانی نداشته باشد، اما با مراجعه به لغتنامه‌ها، فرهنگنامه‌ها و دانشنامه‌ها، در خواهیم یافت که پرداختن به این موضوع برای ارائه مفهومی واقعی و دقیق به پژوهشگران و اندیشمندان ایرانی و به‌خصوص غیرایرانی حائز اهمیت فراوان است، به همین دلیل در این وجیزه تلاش شده تا در جهت کمک به فراهم نمودن شرایط برای ورود به این مقوله، برخی از تعاریف پیشنهادی موردنظر در مورد بسیج و انواع عضویت‌های آن ارائه شود.

تعریف پیشنهادی برای بسیچ:

       مجموعه‌ای (نهادی) است مردمی، فراگیر و در عین حال منسجم، پویا، پیشرونده و پیشبرنده، متشکل از عناصری متعهد به قانون و معتقد به ارزش‌های الهی و انسانی و آماده حضور در میدان‌های مختلف موردنیاز جامعه، که در راستای حاکمیت دین خدا و همچنین حمایت از مظلومان و تحقق حکومت مستضعفان در جهان، در ۵ آذر ۱۳۵۸ هجری شمسی، به فرمان حضرت امام خمینی(ره)، برای پاسداری از انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن و کمک به پیشرفت و سازندگی همه‌جانبه کشور و ایجاد و افزایش قدرت بازدارندگی دفاعی جمهوری اسلامی ایران، تشکیل و تحت امر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی قرار گرفت.

شرح مؤلفه‌های مطرح شده در تعاریف:
1- بسیج نهاد است چون از قابلیت انعطاف‌پذیری ویژه برخوردار است و می‌تواند خود را با شرایط مختلف کشور و نیاز روز جامعه تطبیق داده و در تمام عرصه‌های موردنظر حضور پیدا کند.
2- دارای روحیه جهادی و انقلابی است، چون همواره به شکل پویا و پرتحرک در صحنه حاضر می‌شود و با سرعت و پرشتاب و در عین‌حال با تدبیر و به شکل منطقی عمل می‌کند و هرگز از فعالیت و تلاش سازنده باز نمی‌ایستد.
3- پیشرونده است، چون پرچمدار حرکت جهادی در ابعاد مختلف مادی و معنوی است و پیشبرنده است چون موتور محرکه نظام و انقلاب به‌شمار می‌رود و جسارت و جرأت حرکت را در دیگران ایجاد می‌کند.
4- ولایی است، چون همواره گوش بفرمان ولایت و آماده اجرای فرامین و رهنمودهای رهبری است و در گفتار و رفتار و کردار از ولی‌امر مسلمین پیروی می‌کند.
5- مردمی است چون حیات آن در گرو حضور مردم است و همواره مورد حمایت و عنایت ملت قرار داشته و یک سازمان رسمی و دولتی محسوب نمی‌شود.
6- فراگیر است چون همه آحاد جامعه از اقشار، صنوف و طیف‌های گوناگون مردم در نقاط مختلف جهان به‌ویژه مستضعفین و محرومین را شامل می‌شود.
7- کمک به حاکمیت قانون خدا را مورد توجه قرار داده، چون جهانی می‌اندیشد و ایجاد تمدن نوین اسلامی در جهت رشد و تعالی همه توده‌های مردم جهان را هدف قرار داده است.
8- حاکمیت قانون (دین) خدا و همچنین حمایت از مظلومان و تحقق حکومت مستضعفان در جهان، هدف بسیار بزرگ و فراسازمانی است که همه ارکان و اجزای نظام اسلامی در آن نقش دارند و بسیج به عنوان بخشی از پیکره نظام اسلامی، در راستای آن حرکت می‌کند، اما همه مسئولیت را بر عهده ندارد.
9- پاسداری و حفاظت از دستاوردهای انقلاب و کمک به ‌سازندگی و توسعه کشور را به شکل همزمان مدنظر قرار داده چون در عین حالی که بر حراست از اصول و ارزش‌ها و دستاوردهای قبلی اصرار دارد، ایستا نیست و به کسب دستاوردهای موجود اکتفاء نمی‌کند.
10- رشد و تعالی توأمان مادی و معنوی جامعه را مطرح نموده چون همزمان با تلاش برای رشد معنوی جامعه، سلامت، آسایش و امنیت روحی و رفاهی مردم را نیز حائز اهمیت می‌داند.
11- در تعریف پیشنهادی، به‌منظور عمومیت بخشیدن حضور در بسیج، شاخصه‌ها و ویژگی‌های فردی اعضای آن به شکل کلی مورد اشاره قرار گرفته و در ادامه، متناسب با سطح‌بندی آنها در عضویت‌های سه‌گانه تعریف شده است.
12- بسیج در ابتدا یک سازمان مستقل بود و بعداً تحت امر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی قرار گرفت.

عناوین پیشنهادی جایگزین به‌جای عضویت‌های فعلی بسیج:
با توجه به اینکه؛ عناوین مورد استفاده برای تعریف برخی از عضویت‌های بسیج مانند؛ عضو ویژه و به‌خصوص عضو عادی، فاقد بار ارزشی و مفاهیم دینی و معنوی است، لذا عناوین ذیل جهت بررسی و بعضاً به‌عنوان جایگزین عناوین فعلی پیشنهاد می شود.

برخی از عناوین پیشنهادی و قابل بررسی:
عضو عمومی، عضو فراگیر، همسو، هوادار، طرفدار، هواخواه، جانبدار، پیرو، تابع، محب، حبیب، مهرجو، مجیر، مددکار، مددیار، همپا، همراه، همگام، همفکر، همپو، همسو، رهجو، پیشگام، پیشاهنگ، پیشتاز، پیشرو، پیشقدم، پیشکسوت، پیشوا، پویا، پوینده، یاور، حامی، ساعی، کوشا، معین، امین، یاریگر، معاضد، پرچمدار، علمدار، ملازم، همدوش، مقتدر، خبیر، بصیر، نصیر، ناصر، ناظر، مستعان، علیم، حکیم، قادر، فاتح، فتاح.

تقسیم‌بندی کلی بسیجیان:
بسیجی عضو یا منتسب: شامل؛ عضو عادی، عضو فعال، عضو ویژه (که پیشنهاد تغییر عنوان برای آنها داده شده است)
بسیجی غیرعضو یا غیرمنتسب: شامل؛ بسیجی عام، بسیجی خاص (که برای هر کدام تعریف خاص ارائه شده است)

عناوین برگزیده جایگزین:
1- عضو حامی، عضو ساعی، عضو معین
2- عضو خبیر، عضو بصیر، عضو نصیر
3- عضو حامی، عضو معین، عضو ملازم
4- عضو همسو، عضو همگام، عضو همراه
5- عضو پویا، عضو کوشا، عضو همراه
6- عضو پیشقدم، عضو پیشرو، عضو پیشتاز
7- عضو پیشگام، عضو پیشرو، عضو پیشتاز
8- عضو حامی، عضو ساعی، عضو کوشا
9- عضو حامی، عضو ساعی، عضو پویا
10- عضو قادر، عضو فاتح، عضو فتاح

توضیح:
هر نوع از عضویت‌ها سه‌گانه نیز می‌تواند با شماره گذاری از ۱ تا ۳ یا از طریق، افزودن و اختصاص صفت ویژه، ممتاز و عالی مانند؛ (حامی ویژه، حامی ممتاز، حامی عالی یا ساعی یکم، ساعی دوم و ساعی سوم) و امثال آن به سه طیف مجزا نیز دسته‌بندی شود.

تعاریف پیشنهادی عضویت‌های بسیج
الف – تعریف عمومی (فراگیر) بسیجی:
1- تمامی افراد متعهد به قانون و معتقد به ارزش‌های الهی و انسانی و آماده حضور در میدان‌های مختلف موردنیاز جامعه، که کمک به تعالی بشریت و پیشرفت جوامع را هدف خود قرار داده‌اند.
2- تمامی افراد متعهد به قانون و معتقد به ارزش‌های الهی و انسانی و آماده حضور در میدان‌های مختلف موردنیاز جامعه، که مبارزه با ظلم و کمک به تعالی بشریت و پیشرفت جوامع و استقرار و فراگیر شدن عدالت در جهان را هدف خود قرار داده‌اند.
3- آحاد اقشار جامعه که به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران پایبند بوده و خدمت به نظام اسلامی، کشور و مردم را وظیفه خود می‌دانند.
4- آحاد اقشار وظیفه‌مدار (متعهد به انجام درست وظایف) جامعه که به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اعتقاد داشته و کمک به رشد و تعالی بشر و خدمت به همنوعان را وظیفه خود می‌دانند.
5- آحاد اقشار وظیفه‌مدار (متعهد به انجام درست وظایف) جامعه که به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اعتقاد داشته و کمک به رشد و تعالی بشر و خدمت به همنوعان را وظیفه خود می‌دانند.
6- فرد خبیر و بصیری است که؛ نقش و وظیفه خود در قبال جامعه اسلامی را به درستی می‌شناسد و در جهت رشد و تعالی بشریت و خدمت به جامعه، به آن عمل می‌کند.
7- تمامی اقشار جامعه در ایران یا سایر نقاط جهان که ارزش‌های اسلامی و انقلابی و پیشرفت کشور و تعالی انسان‌ها برایشان حائز اهمیت است و در این جهت تلاش می‌کنند.
8- تمامی اقشار جامعه در ایران یا سایر نقاط جهان که ارزش‌های الهی و انسانی و تعالی انسان‌ها و پیشرفت جهان اسلام برایشان حائز اهمیت است و در این جهت تلاش می‌کنند.
9- تمامی افراد متعهد به قانون و معتقد به ارزش‌های الهی و انسانی که مبارزه با استکبار جهانی، دفاع از مظلوم و کمک به حاکمیت دین خدا و استقرارعدالت، برای تعالی بشریت و پیشرفت جوامع را وظیفه خود دانسته و در این جهت گام برمیدارند.
10- تمامی اقشار جامعه که واجد شرایط عضویت در بسیج هستند و اهداف و آرمان‌های آن را تأیید می‌کنند.

توضیحات:
1- تعریف بسیجی به مفهوم عام آن، باید در برگیرنده همه آحاد آقشار جامعه ایرانی و غیرایرانی باشد.
2- این افراد یا به شکل رسمی در بسیج ثبت‌نام نموده و عضو بسیج هستند و یا واجدشرایط عضویت هستند و عملاً همسو با اهداف و آرمان‌های بسیج حرکت می‌کنند، اما به دلایل مختلف، فعلاً عضو بسیج نیستند.

ب- تعاریف پیشنهادی برای اعضای غیرعضو یا غیرمنتسب بسیج:
1. بسیجی عام؛
1/۱- به افراد غیرعضوی گفته می‌شود که واجد حداقل شرایط عضویت در بسیج هستند.
2/۱- افرادی هستند که از نظر فکری و رفتاری، همانند یک بسیجی عادی (حامی) عمل می‌کنند، اگرچه ممکن است از نظر اعتقادی و دینی، نظرات متفاوتی داشته باشند.
2. بسیجی خاص؛
1/۲- افراد غیر عضوی هستند که واجد شرایط حداکثری عضویت در بسیج هستند.
2/۲- افرادی هستند که از نظر فکری و رفتاری، همانند یک بسیجی عادی (حامی) عمل می‌کنند، اگرچه ممکن است از نظر اعتقادی و دینی، نظرات متفاوتی داشته باشند.

ج- تعاریف پیشنهادی برای بسیجی عضو یا منتسب:
1- عضو عادی (عنوان فعلی که جایگزین برای آن پیشنهاد شده است):
1/۱- افراد داوطلبی هستند که از حداقل شرایط عضویت در بسیج برخوردارند و برای همکاری با این سازمان، ثبت‌نام نموده و تشکیل پرونده داده‌اند.
2/۱- آحاد اقشار جامعه که به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران معتقدند و با ثبت‌نام در بسیج، بنا بر ضرورت و متناسب با نیاز بسیج و تخصص، تجربه و علایق خود، در مأموریت‌ها و برنامه‌های این نهاد مردمی شرکت می‌کنند.
3/۱- آحاد اقشار جامعه که به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران معتقدند و رفتار و کردار و عملشان مبتنی بر (منطبق با) اصول و ارزش‌های انقلابی و اسلامی یا (الهی و انسانی که اقلیت‌های مذهبی را هم شامل شود) است.
4/۱- آحاد اقشار جامعه که به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اعتقاد دارند و با حضور مؤثر و مطلوب در جامعه، در پیشرفت همه‌جانبه کشور، ایفای نقش می‌کنند.
5/۱- آحاد اقشار جامعه که به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران پایبند هستند و متناسب با شرایط، حامی و همراه فعالییت‌های بسیج در عرصه‌های مختلف هستند.

۲- عضو فعال (عنوان فعلی که جایگزین برای آن پیشنهاد شده است):
1/۲- افراد داوطلبی هستند که از شرایط نسبی عضویت در بسیج برخوردارند و برای همکاری با این سازمان، ثبت‌نام نموده و مراحل تشکیل پرونده، آموزش‎‌های مقدماتی و سازماندهی اولیه را طی نموده و متناسب با نیاز بسیج و ظرفیت‌ها و توانمندی‌های مادی و معنوی خود، با این نهاد مردمی همکاری دارند.
2/۲- آن گروه از بسیجیان هستند که؛ مایلند نقش مؤثرتری در تحقق اهداف و آرمان‌های بسیج داشته باشند و متناسب با نیاز بسیج، بخشی از وقت خود در موضوع مورد علاقه یا تخصص مربوطه را به‌طور منظم یا پراکنده، صرف مأموریت‌ها و برنامه‌های بسیج می‌کنند.
3/۲- آن گروه از بسیجیان عادی هستند که متناسب با علاقه، تخصص و تجربه و نیز اولویت‌های بسیج، بخشی از ظرفیت‌های مادی و معنوی خود را اجرای صرف مأموریت‌ها و برنامه‌های بسیج می‌کنند.

۳- عضو ویژه (عنوان فعلی که جایگزین برای آن پیشنهاد شده است):
1/۳- افراد داوطلبی هستند که همانند یک فرد پاسدار؛ از حداکثر شرایط عضویت در بسیج برخوردارند و برای همکاری با این سازمان، ثبت‌نام نموده و مراحل تشکیل پرونده، شرکت در آموزش‌های تکمیلی و سازماندهی نهایی را طی نموده و متناسب با نیاز بسیج به شکل مؤثر و گسترده در مأموریت‌های بسیج شرکت می‌کنند.
2/۳- آن گروه از اعضای بسیج هستند که واجد همه شرایط عضویت در سپاه هستندو حاضرند متناسب با شرایط کشور و بنا بر ضرورت، همه یا بخش عمده‌ای از وقت خود را به شکل داوطلبانه و تحت عنوان بسیجی، صرف اجرای برنامه‌ها و مأموریت‌های محوله به بسیج نمایند.
3/۳- آن بخش از اعضای بسیج هستند که عملکرد جهادی، تفکر بسیجی و روحیه انقلابی، تمام توان خود را صرف انجام کامل وظایف شرعی و قانونی خود نموده و در ارتباط تنگاتنگ و مؤثر با بسیج قرار دارند.

برخی از کلید واژه‌های موردنظر رهبر معظم انقلاب در مورد ویژگی‌های اختصاصی بسیجی:
آرمانگرا، حاضر در همه صحنه‌ها، قانونمند، جهادی، انقلابی، اخلاق‌مدار، عملگرا، اهل علم و عمل، مخلص، ایثارگر، اهل بصیرت، نجات‌بخش، ارزشی، خودجوش، مؤمن و معتقد به خدا، بلندهمت، دلسوز، خواسته‌های او در حد اعتلای کشور است و در چارچوب قانون، آتش به اختیار عمل می‌کند.

     توضیح: لطفاً برای مطالعه سایر مطالب ارائه شده در این زمینه، عبارت «مفهوم‌شناسی واژه بسیج» و واژه «بسیج» را در همین سایت (سایت ره توشه – rahtooshe.com) جستجو و سایر مطالب و پیشنهادات ارائه شده در این زمینه را ملاحظه و مطالعه نمایید.

احمدرضا هدایتی
کارشناس ارشد مدیریت
30/۸/۹۶