کشاورزی محور توسعه ۱

کشاورزی محور توسعه ۱

اینک دوازده سال پس از رحلت بنیانگذار انقلاب اسلامی، حضرت امام خمینی(ره) هر روز ابعاد تازه‌تری از ژرفای اندیشه عمیق و سیاست‌های مدبرانه و راهبردی بزرگترین اندیشمند و استراتژیست جهان در قرن اخیر برای جهانیان و صاحبان خرد آشکار می‌گردد.

سیاست‌هایی که اجرای آن می‌توانست و هم اکنون نیز توجه به آن می‌تواند، متضمن استمرار و تداوم حیات سرافرازانه، مقتدرانه و شکوهمند انقلاب اسلامی در زمینه‌های مختلف از جمله مسائل اقتصادی گردد.

برای مثال یکی از سیاست‌های بنیادین و اصولی ایشان توجه خاص به موضوع کشاورزی به عنوان یکی از اصلی‌ترین محورهای توسعه می‌باشد، به طوری که در همان اوایل انقلاب در یکی از سخنرانی‌های خود خطاب به مردم فرمودند: «عمده چیزی که در ایران، خاصیتی که در ایران بود کشاورزی بود، کشاورزی ایران غنی بود و محصولاتش زائد بود بر آن مقداری که احتیاج داشت و باید صادر کننده باشد و ما امروز وارد کننده هستیم و هرچه داریم باید از غیر، خارج بیاوریم، مراتع ما را، مراتعی که بسیار مراتع عالی است، به غیر داده‌اند…»

کشاورزی یکی از موضوعات و از جمله مسائلی است که نه تنها کمترین وابستگی را به خارج از کشور دارد، بلکه ضمن ایجاد اشتغال، بعنوان تأمین کننده ابتدایی‌ترین و ضروری‌ترین نیاز هر جامعه و فرد، یعنی غذا و حتی تا حدودی پوشاک و مسکن می‌تواند، نقشی کلیدی را در رفع نیازهای اساسی جامعه بویژه در مواقع بحرانی و تحریم‌های جهانی ایفا نماید.

البته ذکر این نکته به آن معنی نیست که پس از رحلت حضرت امام(ره) موضوع کشاورزی به فراموشی سپرده شده است، بلکه هم اینک نیز مسئولین امر به خصوص مقام معظم رهبری (دامه برکاته) بر اهمیت این موضوع تأکید دارند، به طوری که در سخنرانی اخیرشان در جمع هیئت دولت در مورخ ۵/۶/۸۰ فرمودند: «من امروز به آن نکته‌ای که ایشان (رئیس جمهور) عرض کردم، مسئله کشاورزی را اضافه می‌کنم …. ما در موارد اصلی غذایی کشور یعنی گندم و برنج و احتمالاً روغن خودکفا شویم … ما باید مشکل گندم را از دوش وزارت بازرگانی برداریم و روی دوش کشاورز خودمان و وزارت جهاد کشاورزی بگذاریم» اما به نظر می‌رسد، طی سال‌های گذشته کم توجهی برنامه‌ریزان و مجریان امر کشاورزی سبب گردیده تا فاصله زیادی بین توسعه کشاورزی با توسعه صنعتی، سیاسی و … ایجاد گردد، در حالی که به همان میزان که کشور به توسعه سیاسی، صنعتی و … نیاز دارد، به همان اندازه و بلکه بیشتر، باید به توسعه کشاورزی بپردازد.

این در حالیست که مشاهده می‌شود علی‌رغم رشد نسبتاً مناسب کشاورزی در اوایل انقلاب که در برخی از زمینه‌ها مانند گندم به خودکفایی رسیده بود، در حال حاضر با یک چرخش کاملاً متفاوت، وضعیت به جایی رسیده است که در حال حاضر موازنه جمعیت کشاورزی کشور (روستاییان) از حدود ۶۰% اوایل انقلاب به حدود ۴۰% کاهش یافته است.

به علل مختلف از جمله: بروز جنگ تحمیلی و پس از آن پرداختن بیش از حد به مسائل حاشیه ای سیاسی، هزاران هکتار از جنگل‌ها و مراتع نابود شده و کشور به یکی از واردکنندگان عمده محصولات استراتژیک کشاورزی از جمله گندم و برنج تبدیل شده و بیش از ۲۲ هزار قنات که از سرمایه‌های اصلی تأمین کننده آب و از افتخارات کشاورزی در این سرزمین محسوب می‌شوند، نیز کاملاً خشکیده است. یعنی نه تنها در هدایت و استفاده از منابع آب‌های سطحی موفقیت لازم را کسب نکرده‌ایم، بلکه منابع قبلی را نیز با اعمال سیاست‌های نادرست از دست داده‌ایم، البته قصد نداریم که اقدامات ارزشمند مسئولین کشور در توسعه و آبادانی روستاهای کشور در این سالها‌ را نادیده بگیریم، اما شواهد حاکی از آن است که این میزان توسعه و رشد بخصوص در بخش کشاورزی، در حد مطلوب و مناسب، همگام و متوازن با رشد جمعیت و نیازهای اصلی و اساسی جامعه و مهم‌تر از آن انتظارات به حق و اصولی مردم که به تعبیر حضرت امام(ره) ولی نعمتان انقلاب می‌باشند نبوده است.

حال شاید این سئوال مطرح باشد که چه باید کرد؟

در پاسخ به این سئوال؛ ده‌ها و بلکه صدها روش را می‌توان مد نظر قرار داد و با اجرای همزمان این راهکارها در دراز مدت و کوتاه مدت، کشاورزی کشور را احیا نمود.

از جمله این موارد عبارتند از :

1. اولویت دادن به کشاورزی نسبت به سایر مسایل، به عنوان اشتغالزاترین و ضروری‌ترین نیاز جامعه.
2. از آنجا که آب از اساسی‌ترین نیازهای کشاورزی به شمار می‌رود باید قبل از هر اقدامی، سیاست‌گذاری‌های لازم برای تسریع در جمع‌آوری و هدایت منابع آب‌های سطحی با ایجاد سد و احیاء منابع آب‌های زیرزمینی به ویژه قنوات به عمل آمده و برنامه‌ریزی لازم برای توسعه و بازسازی آنها انجام شود.
3. با توجه به اینکه توسعه تکنولوژی و فن‌آوری‌های صنعت کشاورزی، توجه ویژه‌ای را می‌طلبد، شایسته است از تمام امکانات برای اطلاع‌رسانی و آموزش مردم و رفع معضلات این عرصه نهایت استفاده به عمل آید.

همانگونه که اشاره شد در این رابطه راه‌کارهای مختلفی نیز قابل طرح، بررسی و اجراست، اما مطمئناً نقش رسانه‌ها به ویژه صدا و سیما در آموزش مردم و تأکید بر ضرورت توجه به این نکته، پررنگ‌تر از سایر دستگاه‌ها خواهد بود.

برخی پیشنهادات قابل اجرا توسط وزارت کشاورزی و رسانه در این راستا:

۱-     ایجاد و اختصاص شبکه‌های خاص در صدا و سیما و به خصوص سیمای جمهوری اسلامی به این موضوع.

۲-    برنامه‌ریزی در جهت انتقال، ترویج و توسعه آخرین دستاوردها و تکنولوژی های مرتبط با بخش کشاورزی، در جهت حداکثر استفاده از امکانات موجود.

۳-    فراهم نمودن امکانات و زمینه‌های لازم بمنظور تشویق افراد مستعد، برای پرداختن به موضوع کشاورزی.

۴-    تهیه برنامه‌های لازم به منظور فراهم نمودن شرایط لازم برای جلوگیری از مهاجرت بی‌رویه روستاییان به شهرها با روشهای تشویقی و در صورت نیاز سلبی.

۵-    اختصاص و در صورت لزوم انتقال برخی از تسهیلات و امکانات مستقر در شهرها به مناطق دور افتاده و روستایی به عنوان اصلی‌ترین قشر مولد جامعه.

۶-    ترویج و توسعه استفاده از روش‌های جدید آبیاری، یکی دیگر از موضوعاتی است که از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است و می‌تواند نقش اساسی در جلوگیری از هدر رفتن همین منابع محدود را ایفا نماید.

۷-    ایجاد سایت اینترنتی ویژه کشاورزی با هدف؛ برقراری ارتباط دو طرفه با کشاورزان و سایر افراد ذینفع و علاقمند و همچنین معرفی وزارت جهاد کشاورزی و سازمان‌های وابسته و نشانی آنها، معرفی شرکت‌ها و موسسات خدماتی و علمی آموزشی و تحقیقاتی بخش کشاورزی، اطلاع‌رسانی در مورد مسائل مختلف کشاورزی از جمله: آمار و اطلاعات سالانه مربوط به بخش کشاورزی، اطلاع‌رسانی و آموزش در زمینه باغداری، پرورش آبزیان، دامداری، زراعت و ارائه روش‌های جدید کاشت و داشت و برداشت، قیمت محصولات کشاورزی، قیمت انواع کود و سموم، روش‌های مختلف مبارزه با آفات دامی و زراعی، انواع تجهیزات و ماشین آلات کشاورزی، اعلام میزان نیاز سالانه کشور به هر محصول، ارائه آخرین دستاوردهای علمی و تجربی مربوط به بخش کشاورزی، معرفی کشاورزان و مزارع نمونه در موضوعات مختلف، معرفی سایت‌های علمی و اطلاع‌رسانی بخش کشاورزی، ارائه تصاویر دستاوردهای برتر در این بخش، معرفی کتاب و مقالات علمی، معرفی دام پزشکی‌ها، معرفی قابلیت‌ها و محصولات جدید و قابل تولید در هر منطقه از کشور، اخذ پیشنهادات و انتقادات و سایر اطلاعات مشابه.

۸-    طراحی و ترویج انواع جشنواره‌های ترغیبی در زمینه تولید محصولات کشاورزی و صنایع و محصولات جانبی آن بویژه در روستا‌ها، برای ایجاد جو رقابتی سالم و سازنده بین تولید کنندگان و اطلاع‌رسانی در مورد تجارب و بیان و ترویج علل موفقیت‌های افراد برتر.

۹-    پیگیری ایجاد شبکه تلویزیونی ویژه توسعه کشاورزی، به عنوان یک اولویت و یکی از محورهای اصلی توسعه و خودکفایی، با موضوعات کاری مورد اشاره در بند یک و همچنین نمایش انواع فیلم و سریال‌های داستانی و مستند آموزنده و آموزشی برای ترویج و توسعه و به روز نمودن کشاورزی در کشور و معرفی ظرفیت‌ها و قابلیت‌های هر منطقه.

۱۰-                       کمک به تسریع در اجرای طرح‌های کانالکشی و زهکشی آب سدها که بعضاً سال‌ها بدون استفاده باقیمانده و هدایت آن در جهت توسعه زمین‌های کشاورزی و کمک به ساماندهی و استانداردسازی شبکه‌های آبرسانی محلی و سنتی موجود در روستاها، و همچنین تسریع در اجرای طرح‌های آبخیزداری و هدایت آبهای سطحی و برنامه‌ریزی برای سرعت بخشیدن به مکانیزه‌سازی سیستم‌های آبیاری در کشور.

۱۱-                       تقویت و توسعه آموزش و فرهنگ‌سازی در زمینه استفاده بهینه از منابع آب و به روز نمودن روش‌های کاشت، داشت و برداشت.

۱۲-                       روزآمد کردن سیستم‌های مختلف در بخش کشاورزی بویژه در زمینه آب کشاورزی و ایجاد شرایط لازم برای استفاده‌ از فن‌آوری‌های نوین در این بخش.

۱۳-                       طراحی یک سیستم مناسب به منظور اعلام میزان کشت پیش‌بینی شده به تفکیک هر محصول درهر سال، توسط کشاورزان و متقابلاً اعلام نیاز کشور به هر محصول در هر سال با بهره‌گیری از اینترنت (سایت) یا حداقل سیستم تلفن همراه (پیامک) با تعیین یک کد اختصاصی برای هر کشاورز (انفرادی یا تعاونی) با قابلیت ارائه آخرین اطلاعات دریافتی تجمیعی و اعلام ظرفیت‌ باقیمانده برای کشت هر نوع محصول تا اشباع نیاز بازار، در جهت جلوگیری از تولید مازاد و خارج از نیاز و همچنین تنظیم تولید و عرضه، بطور مستمر و منطقی در طول سال.

۱۴-                       کمک به ایجاد و توسعه پایگاه‌های اینترنتی، در تمامی روستاها بمنظور تبادل اطلاعات مورد نظر در بخش کشاورزی از طریق فناوری‌ های نوین و در راستای طرح دولت الکترونیک با همکاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات.

۱۵-                       کمک به احداث و توسعه انبارهای چند منظوره نگهداری محصولات کشاورزی (انبار محصولات برای زمان برداشت، پایگاه امدادی در زمان بحران، سالن فرهنگی و … در زمان‌های مازاد بر نیاز) و همچنین سردخانه‌های روستایی و محلی در قطب‌های کشاورزی کشور، بعنوان یکی از روش‌های ضروری برای نگهداری و عرضه بموقع محصولات به بازار و کنترل قیمت‌ها،‌ متناسب با نیاز و شرایط هر منطقه و نوع محصول.

۱۶-                       کمک به سرعت بخشیدن تلاش‌ها برای تقویت، توسعه و روزآمد نمودن صنایع بسته‌بندی محصولات کشاورزی با استفاده از جدیدترین روش‌ها قابل دسترس.

۱۷-                       کمک به توسعه و تقویت صنایع دستی و جانبی محصولات کشاورزی درروستاها، در جهت شکوفایی روستاها.

     توضیح:  بند ۷ به بعد پیشنهادات، در تاریخ ۲۰/۳/۸۷ به مجموعه قبلی اضافه شده است.

                احمدرضا هدایتی-۸/۶/۸۰

۱- صحیفه نور- جلد ۵- ص ۳۹- سخنرانی تاریخ ۱۷/۱۱/۵۷

۲- بخشی از فرمایشات مقام معظم رهبری (مد ظله العالی) در جمع اعضای هیئت دولت در تاریخ ۵/۶/۸۰