یکی از موضوعاتی که خوشبختانه طی سال‌های اخیر اجرای آن در دستور کار نظام آموزشی کشور قرار گرفته، مقوله «مهارت‌آموزی» است، اما صرفنظر از کمیت و کیفیت و چگونگی اجرای آن و این‌که این طرح مهم تا چه اندازه به شکل اصولی اجرا شده و تأثیر آن بر جامعه در چه حد بوده است؛ باید گفت حتی اجرای این‌گونه طرحها نیز بدون تربیت راه به جایی نخواهد برد.
رهبر معظم انقلاب، در این رابطه در یکی از سخنرانی‌هایشان می‌فرمایند: «این به جاى خود محفوظ؛ این وظیفه است، لکن نافى این نیست که ما در آموزش و پرورش یک بخشى داشته باشیم که به طور متعهد و مسئول، نگران قضیهى پرورش [تربیت] باشد؛ چون می‌دانیم آموزشِ بدون پرورش راه به جائى نخواهد برد، آموزشِ بدون پرورش همان بلائى را بر سر جوامع انسانى خواهد آورد که امروز بعد از گذشت صد سال، صدوپنجاه سال یا بیشتر، جوامع غربى دارند آن را احساس می‌کنند. اینها از آن چیزهائى است که آثار آن ده ساله و بیست ساله ظاهر نمی‌شود؛ یک‌وقت چشم باز می‌کنید، مىبینید یک نسل ضایع شده است و کاریش نمی‌شود کرد.»
به عبارت دیگر این تدبیر بسیار ارزشمندی است که فارغ‌التحصیلان مدارس ما پس از پایان تحصیلات خود، حتی‌المقدور از مهارتها و توانمندی‌های اولیه و نسبی برای ورود به جامعه و محیط کسب و کار برخوردار شوند. اما تا مادامیکه این آموزشها بدون پرداختن به جنبه تربیتی کار و بدون توجه به ضرورت ساختن شاکله اخلاقی، رفتاری، روحی، روانی و معنوی دانش‌آموزان و دانشجویان باشد، چندان اثربخش نخواهد بود.
چرا که با عنایت به تجارب موجود، بسیاری از افراد به‌رغم برخورداری از علم و دانش در سطوح عالی، چون از دریافت آموزه‌های تربیتی محروم مانده‌اند، نه‌تنها هیچگاه نتوانسته‌اند در حد شایسته منشأ خیر و برکت برای کشور یا مردم خود باشند، بلکه گاهی با اتکاء به همین دانش مکتسبه، مرتکب رفتارهای غلط شده و به مانعی در مسیر رشد و تعالی جامعه تبدیل شده‌اند.
این موضوع زمانی اهمیت مضاعف پیدا می‌کند که به یاد داشته باشیم که دشمنان این مرز و بوم نیز بی‌وقفه در تلاشند تا با استفاده از انواع روش‌ها و ابزارهای متنوع و مدرن رسانه‌ای نظیر شبکه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای و فضای مجازی و به شکل پنهان و آشکار، پایه‌های فکری و ذهنی مردم و به‌خصوص جوانان و نوجوانان ما را در راستای اهداف خود دستخوش استحاله نمایند.
به تعبیر اهل‌نظر نباید فراموش کنیم که؛ اساس آموزش و پرورش ساختن ماشین نیست، بلکه ساختن انسان است و لذا تعلیم و تربیت باید در جهت انسان‌سازی باشد نه پرورش انسان‌نماهای تحصیل کرده‌ای که بویی از انسانیت نبرده‌اند و این مهم شدنی است، زیرا در طبیعت و اخلاق انسانی، هیچ ضعف و انحرافی نیست که با تعلیم مناسب اصلاح نشود.
بنابراین؛ مهارت‌آموزی و یا هر اقدام مشابه دیگر حتی ارتقاء کیفیت آموزشها هنگامی مفید واقع خواهد شد که در نظام آموشی کشور، مباحثی مانند اخلاق و سایر اصول و ارزش‌های اسلامی و اجتماعی در اولویت قرار گیرد تا شرایط برای استفاده درست دانش‌آموزان و دانشجویان از مسائل و نکاتی که آموخته‌اند فراهم شود.
به بیان دیگر اگر بخشی از جامعه امروز ما (هرچند محدود) گرفتار ناهنجاری‌هایی مانند؛ رانتخواری، رشوه‌خواری، پارتی‌بازی و در مجموع فساد اخلاقی، اجتماعیو یا اقتصادی شده است، باید مسئولینی ذیربطی را در ردیف متهمین ردیف اول نشاند که خواسته یا ناخواسته موضوع تربیت را مورد غفلت قرار داده‌اند.
بی‌شک اگر نظام تعلیم و تربیت ما با اتکاء به فرهنگ غنی اسلامی ایرانی بر روی واژه‌هایی مانند؛ ایمان و تقوا، خداشناسی و دینداری، راستگویی و صداقت، پاکدستی و پاکدامنی، وجدان کاری و روحیه انقلابی و نظائر آن متمرکز می‌شد، اکنون کمترین فاصله را با تحقق کامل دولت و جامعه اسلامی اسلامی داشتیم و شاهد این حجم از معضلات اجتماعی نبودیم.
البته غرض از بیان این مطالب نفی زحمات ارزشمند جامعه فرهنگیان یا دانشگاهی کشور نیست، زیرا اکثر معلمین و اساتید و حتی برخی از دست‌اندرکاران این بخش، خودشان در ردیف قربانیان بی‌تدبیری در این زمینه قرار دارند و لذا یکی از علل ناکامی در این بخش را باید در کم‌توجهی به نیاز آنها در ابعاد مختلف (اعم از مادی و معنوی) جستجو نمود.
جان کلام این‌که اگر تربیت و پرورش متربیان (فارغ‌التحصیلان نظام آموزشی کشور) به درستی و به شکل صحیح و اصولی صورت بپذیرد، سایر مشکلات و کاستی‌های فردی و اجتماعی و حتی مشکلات اداری و اقتصادی کشور به خودی خود و تحت تأثیر مفاهیم رفتاری و اخلاقی متعلمین، مرتفع خواهد شد.
توضیح؛ علاقه‌مندان در صورت تمایل می‌توانند، طرح‌های تکمیلی در این زمینه را در بخش «آموزش و پرورش» (سمت چپ گوشه بالای صفحه اصلی) همین سایت (سایت ره‌توشه)، ملاحظه و مطالعه نمایند.
احمدرضا هدایتی
کارشناس ارشد مدیریت
۱/۴/۱۴۰۰
نشانی الکترونیکی: ARH110@yahoo.com نشانی سایت: rahtooshe.com
