پدافند غیرعامل اگرچه در مفهوم نتیجه و نقاط مشترک متعددی با دفاع غیرنظامی دارد، اما موضوع تقریباً متفاوتی است که توجه به آن در کلیه امور مهندسی به‌خصوص در طراحی‌ها و ساخت‌وسازها حائز اهمیت فراوان است و نوعی سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود که می‌تواند مانع از بروز خسارات سنگین در جنگ‌های احتمالی شود.
پدافند غیرعامل: مجموعه اقدامات و تمهیداتی است که با توجه به نقاط ضعف و قوت هر کشور و با در نظر گرفتن فرصتهای موجود در زمان صلح برای اسحکام بخشیدن به ابنیه و سایر زیرساخت‌ها (در بخش‌ها و موضوعات مختلف) تنظیم و اجرا می‌شود تا از آسیب‌پذیری آنها در مقابل تهدیدات امنیتی و نظامی متصور و بالقوه کاسته شود.
دفاع غیرنظامی: شامل مجموعه اقداماتی مانند؛ استتار و اختفا یا پراکندگی و فریب است که بدون اتکاء به امکانات و تجهیزات نظامی می‌تواند باعث کاهش اثرگذاری اقدامات دشمن و آسیب‌پذیری تأسیسات، نیروی انسانی و سایر امکانات در برابر خطرات و تهدیدات نظامی گردد، یعنی لزوماً از طریق اقداماتی مانند مقاوم‌سازی ابنیه و یا ایجاد سپر دفاعی انجام نمی‌شود.
برخی از مصادیق پدافند غیرعامل در فعالیت‌های مهندسی:
- ایجاد استحکام در سازه سیلوههای پرتاب موشک.
- بارگذاری دینامیکی و غیر خطی ساختمانها تحت تأثیر موج انفجار.
- بهره‌گیری از مصالح و فناوری‌های نوین در طراحی و اجرای پناهگاه و سازه‌های مدفون.
- مقاوم‌سازی جداره (پوسته) سازه های مختلف نظامی و غیر نظامی در برابر سلاحهای خرج گود، جنبشی و هیبریدی.
- مقابله با تصویر برداری‌ها با پوششهای چند طیفی (شامل حرارتی و غیر حرارتی، مرئی و مادون قرمز، ماوراء بنفش، دید در شب، راداری و … ) در مراکز نظامی و غیر نظامی.
- مقابله با موشک‌های نفوذ کننده در زمین.
- ساخت زره‌های سبک برای تجهیزات، تأسیسات و نفرات.
- مقابله با گلوله‌های DU (اورانیوم ضعیف شده) ، گرافیکی، بیولوژیکی، شیمیایی، هسته‌ای و الکترومغناطیسی.
- زره‌های واکنشی، کامپوزیتی، هندسی، فضایی، الکترومغناطیسی، فعال، فاصله‌دار، جذب کننده انرژی.
- مقابله با سلاحهای دقیق (هوشمند) شامل (حرارتی، هدایت شونده، ماهواره‌ای، جستجوگر مادون، تصویری، راداری و … )
- جنگ آب و راه‌های استفاده از آن.
- سیستم رفع آلودگی درون سازه‌ها، تأمین نیازهای اضطراری مانند آب و برق، ترمیم آسیب دیدگیها، نگهداری تجهیزات خاص، تهویه مطبوع، فیلتراسیون، لرزه‌گیر.
- موانع هوایی، استتار، اختفاء و پراکندگی، آمایش و استقرار، سقف محافظ، توری، ایزولاسیون.
- دفاع در برابر تهدیدات الکترونیکی (مخابراتی) و جنگال، جاسوسی سیگنال و بمبهای الکترومغناطیسی و حفاظت از نیروگاهها و شبکه‌های رایانه‌ای در بخش نظامی و غیرنظامی.
- معماری دفاع غیر عامل و چند منظوره‌بودن سازه‌های مختلف نظامی و غیرنظامی اعم از مدفون (زیر زمینی) یا رو زمینی (سطحی).
- ایمنی سوخت و مخازن سوختی.
- کاربرد GIS (سنجش از راه دور) در پدافند غیر عامل.
- نانوتکنولوژی و نقش آن در پدافند غیر عامل.
احمدرضا هدایتی
سال ۱۳۸۸
