اقتصاد مقاومتی با مفاهیم موردنظر رهبری، مدل جدیدی است که بر اساس نظریههای راهبردی رهبر انقلاب برای برون رفت از مشکلات اقتصادی و ایجاد یک اقتصاد خوداتکا و قدرتمند ایجاد ارائه شده است، مدلی که اگر به درستی تبیین و تدوین شود قطعا” میتواند اقتصاد ملی را از سردرگمی بیرون آورده و جهت هدف داری را ارایه دهد.
برخی از دستاندرکاران عرصه اقتصاد، تفاوت چندانی بین اقتصادمقاومتی و مقاومت اقتصادی قائل نیستند، اما این دو واژه دارای مفاهیم متفاوتی هستند، زیرا در اقتصاد مقاومتی هدف، استفاده کامل و بهینه از ظرفیتهای موجود و قابل دسترس و به تعبیر رهبر فرزانه انقلاب اسلامی، منابع درونزا برای رشد و شکوفایی اقتصادی و کاهش میزان آسیبپذیری بخش تولید و اقتصاد کشور در برابر تهدیدات محتمل و پیشبینی نشده اعم از طبیعی و غیر طبیعی یا همان خودکفایی نسبی است، در حالیکه منظور از مقاومت اقتصادی، ایستادگی در برابر فشارها و تحمل کمبودهای اقتصادی است، بنابراین اقتصاد مقاومتی میتواند قابلیت مقاومت اقتصادی کشور در مقابل تهدیدات احتمالی را نیز بهبود ببخشد.
گفته میشود؛ اصطلاح «اقتصاد مقاومتی» اولین بار در سال ۲۰۰۵ پس از محاصره غزه توسط رژیم اشغالگر قدس، مورد استفاده صاحبنظران این حوزه قرار گرفت و در تعریف آن نیز گفتهاند؛ «اقتصاد مقاومتی به معنای تشخیص حوزههای فشار و متعاقباً تلاش برای کنترل و بیاثرکردن آن تاثیرهاست و در شرایط آرمانی تبدیل چنین فشارهایی به فرصت را اقتصاد مقاومتی تعریف کردهاند.» و این در حالی است که اقتصاد مقاومتی در بیان رهبر معظم انقلاب اسلامی(دامت برکاته) مفهوم به مراتب گستردهتری را شامل میشود.
رهبر معظم انقلاب از تعابیر مختلفی برای تشریح اقتصاد مقاومتی موردنظرشان بهره بردهاند، اما تقریباً در همه این تعابیر و تعاریف، به شکلی کلید واژه «نیروهای درونزا» مورد تأکید ایشان قرار گرفته است. از جمله؛ در دیدار مردم استان ایلام در سالروز ولادت امیرالمؤمنین علیهالسلام در تاریخ ۲۳/۲/۹۳ فرمودند؛ «معناى اقتصاد مقاومتى این است که ما نگاه کنیم، ظرفیّتهاى بىپایانى را که در داخل هست جستجو کنیم، شناسایى کنیم، با برنامهریزى درست و صحیح این ظرفیّتها را فعّال کنیم، این استعدادها به کار گرفته بشوند.»
قبل از آن در بیانی دیگر در شرح اقتصاد مقاومتی در تاریخ ۱/۱/۹۳ در حرم مطهر رضوی گفته بودند؛ «امّا در مورد اقتصاد و در مورد فرهنگ، یک اهتمام بیش از متعارف لازم است تا بتوانیم اقتصاد کشور را به شکلی دربیاوریم که از آن طرف دنیا کسی نتواند با یک تصمیمگیری، با یک نشست و برخاست، بر روی اقتصاد کشور ما و بر روی معیشت ملّت ما اثر بگذارد؛ این دست ما است، ما باید بکنیم؛ این همان اقتصاد مقاومتی است که سیاستهای آن در اسفند ماه ابلاغ شد.»
رهبر معظم انقلاب در جریان ابلاغ سیاستهای اقتصاد مقاومتی در ۲۹ بهمن ماه ۱۳۹۲ نیز اقتصاد مقاومتی را اینگونه تشریح کردهاند؛ «ایران اسلامی با استعدادهای سرشار معنوی و مادی و ذخائر و منابع غنی و متنوع و زیرساختهای گسترده و مهمتر از همه، برخورداری از نیروی انسانی متعهد و کارآمد و دارای عزم راسخ برای پیشرفت، اگر از الگوی اقتصادی بومی و علمی برآمده از فرهنگ انقلابی و اسلامی که همان اقتصاد مقاومتی است، پیروی کند نه تنها بر همه مشکلات اقتصادی فائق میآید و دشمن را که با تحمیل یک جنگ اقتصادی تمام عیار در برابر این ملت بزرگ صفآرایی کرده، به شکست و عقبنشینی وا میدارد، بلکه خواهد توانست در جهانی که مخاطرات و بیاطمینانیهای ناشی از تحولات خارج از اختیار، مانند بحرانهای مالی، اقتصادی، سیاسی و … در آن رو به افزایش است، با حفظ دستاوردهای کشور در زمینههای مختلف و تداوم پیشرفت و تحقق آرمانها و اصول قانون اساسی و سند چشمانداز بیست ساله، اقتصاد متکی به دانش و فناوری، عدالت بنیان، درونزا و برونگرا، پویا و پیشرو را محقق سازد و الگوئی الهامبخش از نظام اقتصادی اسلام را عینیت بخشد.»
با این حال نباید تصور شود که طرح موضوع اقتصاد مقاومتی و استفاده از نیروهای درونزا از سوی ایشان به چند سال اخیر محدود میشود، چرا که ایشان ۱۴ سال پیش نیز در جریان خطبههاى نماز عید فطر ۱۵/۰۹/۸۱ با اشاره به ظرفیتهای مادی و معنوی جهان اسلام فرموده بودند: «منطقهاى که امّت اسلامى در آن ساکن است، یکى از مهمترین مناطق روى کرهى زمین است. استکبار به ثروت زیرزمینى و ثروت ملى و بازار مصرف و مغزهاى آنها احتیاج دارد و باید آنها را تصرّف کند و این آرزو، با بودنِ اسلام و احکام نورانى اسلام و آیات و تعالیم حیاتبخش قرآن عملى نیست. لذا با اصل این تعالیم، دشمن و مخالفند.»
رهبر معظم انقلاب(مدظلهالعالی) در این رابطه میفرمایند: «آدم میتواند فرض کند که این شعارهای سال حلقههائی بود برای ایجاد یک منظومهی کامل در زمینهی مسائل اقتصاد؛ یعنی اصلاح الگوی مصرف، مسئلهی جلوگیری از اسراف، مسئلهی همت مضاعف و کار مضاعف، مسئلهی جهاد اقتصادی، و امسال تولید ملی و حمایت از کار و سرمایهی ایرانی. ما اینها را به عنوان شعارهای زودگذر مطرح نکردیم؛ اینها چیزهائی است که میتواند حرکت عمومی کشور را در زمینهی اقتصاد ساماندهی کند؛ میتواند ما را پیش ببرد. ما باید دنبال این راه باشیم.» (بیانات در دیدار کارگزاران نظام ۱۳۹۱/۰۵/۰۳)
این مفهوم بدان معناست که؛ انتخاب تمام شعارهای سالانه و سخنرانیهای رهبری در این زمینه، کاملاً هوشمندانه و در قالب یک برنامه هدفمند، گام به گام و تدریجی از مدتها قبل کلید خورده است، به عنوان مثال؛ مقتدای مسلمین جهان در دیدار اعضاء یکی از نهادهای انقلاب در تاریخ ۰۲/۰۷/۸۳ ضمن اشاره به اینکه علت اصلی تلاش بیگانگان برای حضور در این منطقه را باید در برخورداری منطقه از همین ذخایر عظیم جستجو نمود، میفرمایند: «یکى از جاهاى پُرمنفعتِ لبریز از سود، منطقهى خاورمیانه است؛ نصف بیشتر نفت دنیا اینجاست؛ بیشترین گاز دنیا در این منطقه و منطقهاى نزدیک به اینجاست؛ منابع حساس زیرزمینى اینجاست؛ آب، اینجاست؛ رودخانه، اینجاست؛ تنگه، اینجاست؛ مسیرهاى کشتیرانى اینجاست؛ نقطهى مرکزى و اتصال شرق و غرب دنیا هم اینجاست؛ بنابراین اینجا را خیلى دوست دارند؛ دوست دارند اینجا را ببلعند؛ دوست دارند اینجا مال خودشان باشد.»
امام خامنهای در ادامه این روند، توجه مردم و مسئولین کشور را به ظرفیتهای درونی جلب نموده و در جریان دیدار هزاران نفر از مردم و عشایر شهرستان نورآباد ممسنی در تاریخ ۱۵/۰۲/۸۷ نیز ضمن اشاره به توانمندیهای مختلف مادی و معنوی موجود در کشور از جمله؛ ظرفیت تأثیرگذار نیروی انسانی این نکته را یادآور میشوند که؛ «این کشور سرمایههای انسانی فراوانی دارد؛ سرمایههای مادی فراوانی هم دارد. با سرمایهگذاری لازم، با برنامهریزی درست و متین و با پشتکار و جدیت، ما خواهیم توانست در مدت یک برنامهی مشخصی، کاری بکنیم که دیگر کشور در عرصهی اقتصادی دنیا از تحریم اقتصادی و محاصرهی اقتصادی، هیچ باکی نداشته باشد. این وظیفهی ملی ماست، باید انجام بدهیم، هر کسی میتواند نقش داشته باشد، سرزمین وسیع و امکانات فراوانی هم داریم.»
توصیه مجدد ایشان در سخنرانی تاریخ ۱۳/۱۱/۸۸ مبنی بر اینکه؛ «ما برای مسائل اقتصادی کشور همهی تلاشمان بایستی متمرکز باشد روی مسائل داخلی؛ آن پیشرفتی، آن گشایشی ارزش دارد که متکی باشد به قدرت درونی یک ملت. یک ملت اگر به قدرت خود، به تواناییهای خود متکی بود، دیگر از اخم یک کشور، از تحریم یک کشور متلاطم نمیشود. این را باید ما حل کنیم. همهی حرف ما با مسئولین (چه مسئولین گذشته، چه مسئولین امروز) همین است که باید برای گشایش مسائل کشور و مشکلات کشور، از جمله مشکلات اقتصادی، نگاه به درون باشد.» نیز گواهی بر این مدعاست.
البته سابقه اولیه استفاده رسمی از واژه اقتصاد مقاومتی در بیانات ایشان به تاریخ ۱۵/۶/۸۹ در دیدار کارآفرینان برمیگردد که فرمودند: «ما باید یک اقتصاد مقاومتىِ واقعى در کشور به وجود بیاوریم.» همانگونه که اشاره شد، از بیانات رهبری چنین استنباط میشود که ایشان از سالها قبل در اندیشه این موضوع بوده و مترصد آن بودند تا با زمینهسازی مناسب و در زمان مناسب به شرح صریح این راهبرد بپردازند.
رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار رئیس و مسئولان قوهى قضائیه در تاریخ ۰۷/۰۴/۱۳۹۱ در این رابطه تأکید میکنند که: «ما بحمداللّه همه چیز داریم، ما امکانات داریم، ثروت داخلى داریم، مردمِ خوب داریم، منابع مالى داریم، منابع انسانى داریم، بدهکارى جهانى نداریم. امکانات کشور، امکانات بسیار خوبى است.»
در جریان توصیف و تشریح سیاستهای اقتصاد مقاومتی در تاریخ ۲۰/۱۲/۹۲ نیز یادآور شده بودند که: «نکته سوم [از مؤلفههای سیاستهای مقاومتی]، تکیه بر ظرفیتهای داخلی است که در این سیاستها دیده شده؛ چه ظرفیتهای علمی، چه انسانی، چه طبیعی، چه مالی، چه جغرافیایی و اقلیمی. ما ظرفیتهای مهمی داریم؛ یعنی در این سیاستهای اقتصاد مقاومتی تکیهی اصلی بر روی ظرفیتهای داخلی است، که بسیار هم گسترده است.»
رهبر معظم انقلاب اسلامی(دامت برکاته) در جهت تبیین دقیق این راهبرد و ایجاد همزبانی لازم، بارها در جریان پیامها و سخنرایهای مختلف، به تعریف و توصیف این واژه پرداختهاند، که گزیده مهمترین آنها عبارتند از:
یک الگوی علمی متناسب با نیازهای کشور ما است، این آن جنبه ی مثبت امّا منحصر به کشور ما هم نیست. (بخشی از بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در حرم رضوی در تاریخ ۱/۱/۹۳ )
اقتصاد مقاومتی یعنی مقاوم سازی و محکم سازی پایههای اقتصاد کشور؛ این چنین اقتصادی چه در شرایط تحریم، چه در شرایط غیر تحریم، بارور خواهد بود و به مردم کمک میکند. (بخشی از بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در حرم رضوی در تاریخ ۱/۱/۹۳ )
اقتصاد مقاومتى یعنى ما اگر به نیروى داخلى، به ابتکار جوانها، به فعّالیّت ذهنها و بازوها در داخل، تکیه کنیم و اعتماد کنیم، از فخر و منّت دشمنان خارجى، خودمان را رها خواهیم کرد؛ راه درست این است. (بیانات در دیدار مردم استان ایلام در سالروز ولادت امیرالمؤمنین علی علیهالسلام ۱۳۹۳/۰۲/۲۳)
معناى اقتصاد مقاومتى این است که ما نگاه کنیم، ظرفیّتهاى بىپایانى را که در داخل هست جستجو کنیم، شناسایى کنیم، با برنامهریزى درست و صحیح این ظرفیّتها را فعّال کنیم، این استعدادها به کار گرفته بشوند. (بیانات در دیدار مردم استان ایلام در سالروز ولادت امیرالمؤمنین علیهالسلام۱۳۹۳/۰۲/۲۳)
امّا در مورد اقتصاد و در مورد فرهنگ، یک اهتمام بیش از متعارف لازم است تا بتوانیم اقتصاد کشور را به شکلی دربیاوریم که از آن طرف دنیا کسی نتواند با یک تصمیمگیری، با یک نشست و برخاست، بر روی اقتصاد کشور ما و بر روی معیشت ملّت ما اثر بگذارد؛ این دست ما است، ما باید بکنیم؛ این همان اقتصاد مقاومتی است که سیاستهای آن در اسفند ماه ابلاغ شد. (بیانات در حرم مطهر رضوی۱۳۹۳/۰۱/۰۱)
اقتصاد مقاومتی یعنی آن اقتصادی که مقاوم است؛ با تحریکات جهانی، با تکانههای جهانی، با سیاستهای آمریکا و غیر آمریکا زیرورو نمیشود؛ اقتصادی است متّکی به مردم. (بیانات در حرم مطهر رضوی۱۳۹۳/۰۱/۰۱)
من این بخش را جمع بندی کنم. من عرض میکنم: اقتصاد مقاومتی به معنای مقاوم ساختن پایههای اقتصاد، یکی از وظایف عمومی امروز ما است و همه میتوانند در آن نقش ایفا کنند، هم مسئولین و مسئولین قوای سهگانه، هم آحاد مردم، هم کسانی که دارای مهارت کارند، هم کسانی که دارای سرمایهاند. (بیانات در حرم مطهر رضوی۱۳۹۳/۰۱/۰۱)
مجموعهی سیاستهای اقتصاد مقاومتی در واقع یک الگوی بومی و علمی است که برآمدهی از فرهنگ انقلابی و اسلامی ما است؛ متناسب با وضعیت امروز و فردای ما است. (بیانات در جلسه تبیین سیاستهای اقتصاد مقاومتی۱۳۹۲/۱۲/۲۰)
اقتصادی مقاومتی، به معنای ریاضت اقتصادی نیست، به معنای در لاک خود رفتن نیست؛ یک معنای کاملاً معقولتر و عمیقتری دارد که قابل فهم و قابل دفاع است و علاج هم همین است؛ ما باید بتوانیم یک اقتصادی را در کشور به وجود بیاوریم یک اقتصادی را در کشور به وجود بیاوریم که در مقابل بحرانها و جزر و مدهای بینالمللی مقاوم باشد، آسیب نبیند؛ این لازم است. (بیانات رهبری در دیدار رئیس جمهور و اعضای هیئت دولت ۶/۶/۹۲)
اقتصاد مقاوم آنوقتی است که ما در داخل، ظرفیت داریم. با هر کدام از این مسئولین اقتصادی و مرتبط با این قضایا انسان مینشیند، میبیند اینها ظرفیتهای داخلی فراوانی را میشمرند؛ این هم یک واقعیتی است که بسیار مهم است. (بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری ۱۳۹۲/۱۲/۱۵)
اقتصاد مقاومتی به معنای ریاضت اقتصادی نیست، به معنای در لاک خود رفتن نیست؛ یک معنای کاملاً معقولتر و عمیقتری دارد که قابل فهم و قابل دفاع است؛ و علاج هم همین است؛ ما باید بتوانیم یک اقتصادی را در کشور بهوجود بیاوریم که در مقابل بحرانها و جزرومدهای بینالمللی مقاوم باشد، آسیب نبیند؛ این لازم است. (بیانات در دیدار رئیسجمهور و اعضای هیأت دولت۱۳۹۲/۰۶/۰۶)
یک آرمان دیگر، اقتصاد مقاومتی است. (بیانات در دیدار دانشجویان۱۳۹۲/۰۵/۰۶)
بالاخره اقتصاد مقاومتی معنایش این است که ما یک اقتصادی داشته باشیم که هم روند رو به رشد اقتصادی در کشور محفوظ بماند، هم آسیبپذیریاش کاهش پیدا کند. یعنی وضع اقتصادی کشور و نظام اقتصادی جوری باشد که در مقابل ترفندهای دشمنان که همیشگی و به شکلهای مختلف خواهد بود، کمتر آسیب ببیند و اختلال پیدا کند. (بیانات در دیدار رئیسجمهوری و اعضای هیئت دولت۱۳۹۱/۰۶/۰۲)
اینجور نیست که اقتصاد مقاومتی معنایش حصار کشیدن دور خود و فقط انجام یک کارهای تدافعی باشد؛ نه، اقتصاد مقاومتی یعنی آن اقتصادی که به یک ملت امکان میدهد و اجازه میدهد که حتّی در شرائط فشار هم رشد و شکوفائی خودشان را داشته باشند. این یک فکر است، یک مطالبهی عمومی است. شما دانشجو هستید، استاد هستید، اقتصاددان هستید؛ بسیار خوب، با زبان دانشگاهی، همین ایدهی اقتصاد مقاومتی را تبیین کنید؛ حدودش را مشخص کنید؛ یعنی آن اقتصادی که در شرائط فشار، در شرائط تحریم، در شرائط دشمنیها و خصومتهای شدید میتواند تضمین کنندهی رشد و شکوفائی یک کشور باشد. (بیانات در دیدار دانشجویان۱۳۹۱/۰۵/۱۶)
یعنی اقتصادی که همراه باشد با مقاومت در مقابل کارشکنی دشمن، خباثت دشمن؛ دشمنانی که ما داریم. (بیانات در دیدار جمعی از پژوهشگران و مسئولان شرکتهای دانشبنیان۱۳۹۱/۰۵/۰۸)
ایران اسلامی با استعدادهای سرشار معنوی و مادی و ذخائر و منابع غنی و متنوع و زیرساختهای گسترده و مهمتر از همه، برخورداری از نیروی انسانی متعهد و کارآمد و دارای عزم راسخ برای پیشرفت، اگر از الگوی اقتصادی بومی و علمی برآمده از فرهنگ انقلابی و اسلامی که همان اقتصاد مقاومتی است، پیروی کند نه تنها بر همه مشکلات اقتصادی فائق میآید و دشمن را که با تحمیل یک جنگ اقتصادی تمام عیار در برابر این ملت بزرگ صفآرایی کرده، به شکست و عقبنشینی وا میدارد، بلکه خواهد توانست در جهانی که مخاطرات و بیاطمینانیهای ناشی از تحولات خارج از اختیار، مانند بحرانهای مالی، اقتصادی، سیاسی و … در آن رو به افزایش است، با حفظ دستاوردهای کشور در زمینههای مختلف و تداوم پیشرفت و تحقق آرمانها و اصول قانون اساسی و سند چشمانداز بیست ساله، اقتصاد متکی به دانش و فناوری، عدالت بنیان، درونزا و برونگرا، پویا و پیشرو را محقق سازد و الگوئی الهامبخش از نظام اقتصادی اسلام را عینیت بخشد. (متن نامه ابلاغ سیاستهای اقتصاد مقاومتی ۲۹/ بهمن ماه/ ۱۳۹۲)
جمعبندی تعاریف اقتصاد مقاومتی:
همانگونه که اشاره شد، «اقتصاد مقاومتی» در منظر ولایت، دارای مفهوم گستردهای است که تعریف آن را با تعاریف موجود متمایز میسازد.
با این توصیف در یک بیان اجمالی میتوان گفت «اقتصاد مقاومتی» عبارت است از؛ «مقاومسازی اقتصاد در برابر انواع آسیبها و مخاطرات طبیعی و غیر طبیعی یا تهدیدات داخلی و خارجی در عرصههای مختلف سیاسی، نظامی، امنیتی، فرهنگی و سایر موضوعات مشابه، به گونهای که نه تنها با کمترین آسیب و اثر منفی مواجه شود، بلکه بتواند با اتکاء به فرهنگ و آموزههای اسلامی و نیز منابع و امکانات داخلی، در شرایط مختلف سهم خود در تولید ثروت و تأمین نیازهای کشور و همچنین نقش خود در گسترش عدالت و بهبود و اصلاح شرایط اقتصاد جهانی را به درستی ایفا نماید.»
به بیان دیگر؛ «اقتصاد مقاومتی» عبارت است از: «الگویی بومی و علمی؛ مبتنی بر اصول و ارزشهای اسلامی و متکی به منابع و ظرفیتهای داخلی با حداکثر تأثیرگذاری مطلوب در سطح ملی و بینالمللی و حداقل تأثیرپذیری منفی و نامطلوب از بحرانها، فشارهای و سایر تغییر و تحولات متداول داخلی و خارجی، در عرصههای مختلف به ویژه در حوزه اقتصاد، بهگونهای که در تمام شرایط بتواند نیازهای کشور به ویژه نیازهای ضروری جامعه را تأمین نماید.»
در نهایت باتوجه به توضیحات فوق و با عنایت به منویات رهبری، میتوانیم «اقتصاد مقاومتی» را اینگونه تعریف کنیم: «اقتصاد مقاومتی عبارتست از؛ مصونسازی پایههای اقتصادی کشور در برابر انواع تهدیدات داخلی، تهدیدات خارجی و همچنین تهدیدات طبیعی از طریق استفاده بهینه از منابع و امکانات درونزای موجود و قابل دسترس و خودکفایی در تأمین نیازهای حیاتی و ضروری کشور و یا ایجاد وابستگی متقابل در تعاملات و تبادلات تجاری با سایر کشورها، بهگونهای که جمهوری اسلامی ایران هیچگاه با مشکل کمبود مایحتاج عمومی و تحریم فناوریهای مدرن و ماشینآلات و تجهیزات جدید و امثال آن یا با محدودیت گردش مالی در معاملات بینالمللی مواجه نشود.»
بدیهی است که با توجه به تنوع، تعدد و گستردگی دامنه محصولات تولیدی در سطح جهان، این مفهوم لزوماً به معنای خودکفایی در تمام عرصهها و همه موضوعات نیست، بلکه هدف خوداتکائی و ترجیحاً خودکفایی در محصولات و خدماتی است که برای تداوم چرخه اقتصادی کشور و معیشت افراد جامعه جنبه حیاتی و ضروری دارد و ممکن است، دیگران از واگذاری آن به ما، بهخصوص در شرایط بحرانی خودداری نمایند.
احمدرضا هدایتی
کارشناس ارشد مدیریت
۲۸/۷/۹۶
چرا بنیادگراهای ایرانی مثال هایی از منابع بی پایان داخلی برای ایجاد کار و ثروت نمی زنند ؟فقط حرف !
جناب سامی سلام؛
بنده اعتقاد و اعتمادی به گروه های سیاسی ندارم و سیاستمدار بودن را با سیاست بازی متفاوت می دانم، اما برای آگاهی در مورد منابع بی پایان داخلی، در صورت تمایل می توانید مقاله «ایران ثروتمندترین کشور جهان» و همچنین مقالات «ایران اسلامی در مسیر توسعه» و «انقلاب اسلامی ایران از دیروز تا امروز» و همچنین مقاله «باورکنیم ، ما می توانیم ، اگر بخواهیم» را در همین سایت (ره توشه rahtooshe.com) ملاحظه و مطالعه بفرمایید.
موفق باشید
سلام بر آقای هدایتی عزیز؛ وقتتان بخیر⚘️
درود و رحمت الهی بر تلاش و همت و روشنگری شما دوست عزیز ????????????
جناب رضایی سلام؛
از حسن نظر شما سپاسگزارم.
موفق باشید