رهبر معظم انقلاب اسلامی، در یکی از سخنرانیهایشان، جامعهی مداحان را جزئی از ارکان هدایت مردم به سوی دولت مطلوب و جامعهی نمونه اسلامی در انقلاب معرفی میکنند، البته چهار عنصر انسانی مهم شامل؛ سخنران، شاعر، مداح و عزاداران، هر یک نقش خاص خود را در رشد و پیشرفت معنوی جامعه ایفا میکنند، اما با توجه به استقبال جامعه و بهویژه جوانان از پدیده مداحی، نقش مداح میتواند بیبدیل باشد.
بنابراین با توسل و تأسی به سیره و سنت اهلبیت(ع) میتوان از این پدیده بهعنوان یک فرصت استثنایی و تأثیرگذار در جهت رشد و پیشرفت همهجانبه جامعه و تعالی فرهنگی و اخلاقی مؤمنین، نام برد، اما بیشک استفاده بهینه از این فرصت، هنگامی میسر است که؛ اصول و ارزشهای کار مداحی، مورد توجه قرار گیرد.
با عنایت به بیانات رهبر معظم انقلاب، مهمترین این اصول عبارتند از:
گاهی تلاش برخی از مداحان محترم، صرفاً معطوف آن می شود تا با استفاده از هر شگردی و بهکار بردن هر ابزار و روشی، از جمله؛ توصیف صریح و شفاف صحنههای دلخراش (واقعی و حتی گاهی غیرواقعی) از واقعه عاشورا، یا استفاده از امکانات مختلف سیستم صوتی و یا حتی نورپردازیهای نامتعارف، یا ترغیب عزاداران به عریان نمودن بدن برای سینهزنی و انجام حرکات غیرمعمول، به هر شکل ممکن به مجلس و محفل عزاداری، شور بخشیده و به اصطلاح از عزاداران اَشک بگیرند.
بیان ناقص نام مبارک و زیبای امام حُسین(ع) که گاهی بر اثر سرعتِ تکرارِ ناشی از ایجاد شور کاذب در عزاداران، به واژههای نامأنوسی مانند؛ حوسهِ حوسهِ یا سِین سِین با تلفظی کاملاً نامرتبط با زبان عربی یا حتی ترکی تبدیل میشود و یا استفاده تکراری و پیدرپی از اینگونه الفاظ بهعنوان پس زمینه مداحی، یکی دیگر از بدعتگذاریهای نوظهوری است، که شایسته مجاس ائمه(ع) نیست و قلب بسیاری از مؤمنین را آزرده میسازد.
به بیان دیگر، عزاداری خوب باید حتیالمقدور سنتی و عاری از نمایشهای رفتاری نامتعارف باشد و به تعبیر رهبر معظم انقلاب اسلامی (دامت برکاته) از سبک آدمهای کثیف استفاده نکرده باشد و به عبارت دیگر مداح به خوش آمد پامنبریها دلخوش نکند، بلکه رضای خدا را مورد توجه قرار دهد.
مداحان محترم نباید فراموش کنند که؛ به مصداق ضربالمثل معروف «سخن کز دل برآید، لاجرم بر دل نشیند» اگر مداحی آنها قلبی و از عمق دل باشد، طبیعتاً مجلس آنها نیز پر سوز و پرشور خواهد شد و نیاز به هیچ کار اضافی نخواهد بود.
همچنین؛ عزاداداری باید برای کاسبی نباشد و جنبه تبرکی خودش را از دست ندهد و کم یا زیاد بودن جمعیت و یا وجهی که معمولا به مداح پرداخته میشود، تأثیری در کیفیت کار او یا تداوم حضور وی در آن مجلس و محفل نداشته باشد، همانگونه که مداحان قدیم با اعتقاد قلبی کامل در هر مجلس کوچک و بزرگی شرکت میکردند و به نیت برکت مال و سلامتی جسمی، روحی و معنوی اعضای خانواده، فقط از محل تبرکیِ دریافتی از مجالس عزاداری، برای خرید مواد غذایی مورد نیاز خود استفاده میکردند.
در یک کلام؛ یک عزاداری خوب هنگامی اثربخش است که، ذکر مصیبتها توأم با بیان فضیلتهای اخلاقی و رفتاری و ویژگیهای شخصیتی و معرفتی پیامبر(ص) یا ائمه معصومین(ع) باشد، نه صرفاً بیان ویژگیهای ظاهری و شعاری که نقش چندانی در تربیت جامعه ندارد.
در واقع باید شورِ توأم با شعور مورد توجه قرار گرفته و به بیان رهبر بزرگوار انقلاب، برای تحقق این هدف باید اولویت به انتخاب و استفاده از اشعار خوب که عبرتآموز، حکمتآموز، معرفتآفرین، بصیرتافزا، برانگیزاننده و روحیهبخش باشد و همچنین بیان نکات محتوایی و تربیتی موردنیاز روز جامعه در ابعاد مختلف اعم از؛ سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و حتی اقتصادی و دفاعی داده شود.
در این رابطه از امام خامنهای(دامت برکاته) نقل به مضمون آمده است که، میفرمایند؛ «محتوای این مجالس باید؛ افکار، خطّ مشی و جهتگیریهای امامان را در جامعه روزبهروز گسترش دهد و به صورت گفتمان در بیاورد. این محتوا مشکلات را برطرف و پیشرفت بهسوی دولت و جامعهی اسلامی را نیز برطرف کند. بهواسطه این مجالس (مجالس عزاداری و مداحی) ملت ما باید به یک هویت با ثبات پابرجای مدیریت شدهی خوب توسط دولت اسلامی برسد.»
ایشان معتقدند که؛ «این هویت بدست آمده توسط دولت اسلامی موجب میشود، اسلام واقعی در ملت ما تجسم کند و جامعه اسلامی محقق شود و تحقق جامعهی اسلامی در حقیقت تبلیغ اسلام واقعی برای تحقق تمدن نوین اسلامی است» و جان کلام اینکه؛ از نظر ایشان؛ «این نوع تبلیغ یعنی تحقق عملی جامعه نمونهی اسلامی در ایران خیلی خیلی بهتر و بیشتر اثر خواهد داشت.»
توضیح: لطفاً برای مطالعه سایر مطالب ارائه شده در این زمینه، واژه «مداحی» را در همین سایت (سایت ره توشه – rahtooshe.com) جستجو نمایید.
احمدرضا هدایتی
کارشناس ارشد مدیریت
۲۲/۶/۹۶