رنگ یکی از شگفتی‌های عالم خلقت است که در زمینه‌های مختلف زندگی افراد جامعه، تأثیر بسزایی دارد و ایجاد شادی، نشاط و تحرک و حتی احساس سرما و گرما و یا کسالت و دلمردگی در انسان از جمله این تاثیر گذاریها محسوب می شوند، تا جایی که می‌توان گفت: رنگهای انتخابی هر فرد، می‌تواند معرف شخصیت او باشد. با توجه به همین اثربخشی است که متخصصان علم روانشناسی و حتی سایر علوم مانند: مدیریت؛ توجه خود را به این مسئله معطوف داشته‌اند.
بدیهی است هرگاه رنگها این قدرت را داشته باشند که روحیه‌ی انسان را تحت تأثیر خود قرار داده و در آن تحول ایجاد نمایند، مسلماً می‌توانند بطور غیر مستقیم و یا حتی مستقیم، در راندمان کار و فعالیت روزانه، نیز موثر واقع شوند، اما این موضوع یافته‌ی جدیدی نیست، بلکه بیش از ۱۴۰۰ سال پیش، اسلام این مسئله را همچون بسیاری از دیگر موضوعات علمی که در سال‌های اخیر کشف یا در دستور کار دانشمندان و کارشناسان علوم مختلف قرار گرفته مورد توجه قرار داده است.
برای مثال؛ خداوند در آیه‌ی ۳۱ سوره کهف می‌فرماید: « و لباس‌های سبز و حریر و دیبا بپوشند» و یا در آیه‌ی ۲۱ سوره‌ی انسان می‌فرماید: « برپاهای بهشتیان دیبای سبز و حریر استبرق و بر دست‌هاشان دستبند نقره فام و خدایشان شرابی پاک و گوارا بنوشانید» نکته‌ی قابل توجه در این آیات این است که هر کجا قرآن به توصیف بهشت و اهل بهشت پرداخته، از رنگ سبز و جایی که ساکنانش در آرامش روحی و امنیت و وجد و سرور و در نعمت به سر می‌برند، نام برده است.
اصولاً در طبیعت و دنیای حاضر نیز انسان‌ها هرگاه دچار خستگی و کسالت روحی می‌شوند به فضای سبز پارک‌‌ها، کوهستان‌ها و دشت‌ها پناه می‌برند. اما در پاسخ به این سئوال که آیا در اسلام تنها رنگ سبز مورد تاکید قرار گرفته است؟ باید گفت با توجه به محدودیت تنوع رنگها در آن زمان و با استناد به روایات و احادیث موجود، رنگهای دیگری از جمله سفید، زرد، عدسی و حتی سرخ نیز از رنگ‌هایی است که استفاده از آنها توصیه شده است، اما نکته‌ی قابل توجه دیگر این است که اولاً در اکثر موارد بر رنگهای ملایم (کم‌رنگ) تأکید شده و از استفاده از رنگهای تیره و بویژه مشکی که به روایت معتبر از پیامبر(ص) رنگ لباس اهل جهنم است، برحذر شده است و ثانیاً برای استفاده از هر رنگ در هر موضوع؛ مثلاً در لباس و کفش، کاربردهای مختلفی تعریف شده است، در همین رابطه اخیراً در یکی از برنامه های علمی سیمای جمهوری اسلامی به مورد جالبی اشاره شد. براساس این گزارش تلویزیونی کارشناسان خارجی، علت خودکشی قابل توجه مردم یکی از شهرهای انگلیس برروی پل معروف به بلاک فلایر را، رنگ تیره‌ی آن تشخیص دادند و هنگامی که رنگ آن را از تیره به سبز بسیار ملایم و خوشرنگ تغییر دادند، دریافتند که آمار خودکشی به شدت کاهش یافته است.
آزمایشات علمی قرن حاضر نیز ثابت نموده است که نور و رنگ اتاق‌ها و سالن‌های یک کارخانه به چه میزان در افزایش یا کاهش تولید موثر است یا رنگ بسته‌بندی کالاهای مختلف و رنگ‌آمیزی دکور و تابلوهای مغازه‌ها تا چه حد می‌تواند در جلب نظر و جذب مشتری موثر واقع گردد، در بیمارستان‌ها نیز پیوسته تلاش بر این بوده که در رنگ‌آمیزی اتاق‌ها و انتخاب رنگ روپوش کارکنان از این شگرد استفاده شود و برای اتاق عمل از روپوش سبز رنگ و در سایر موارد از روپوش سفید استفاده شود که هرکدام برای خود دلایل مختلفی دارد.
به عنوان مثال گفته می‌شود که رنگ آبی در انسان‌ها احساس سرما بوجود آورده و رنگ زرد باع تحریک عصبی می‌شود. رنگ ارغوانی باعث آرامش و برخلاف رنگ آبی گرما بخش است. در حالی که رنگ سبز نیز باعث ایجاد سرور و عشق به زندگی در انسان‌ها بوده و برای چشم‌ها خوشایند و آرامش بخش است.
با توجه به این نکات؛ آیا بهتر نیست مسئولین ما فرهنگ و علوم اسلامی را بیش از پیش مورد توجه قرار داده و در امور مختلف شهرسازی و خدمات شهری و سایر امور کاری مورد استفاده قرار دهند؟ برای مثال رنگهای تیره مورد استفاده در انواع پوشاک و یا رنگ قطارها و دیوارهای سیمانی و تیره‌ی ایستگاه‌های راه‌آهن، از جمله موارد کسالت آوری هستند که مردم در جریان تعاملات اجتماعی و مسافران قطار، در طول مسیر خود با آن مواجه می‌باشند.
با عنایت به توضیحات فوق پیشنهاد می‌شود:
۱- در رنگ‌آمیزی وسایل نقلیه‌ی عمومی از جمله قطارها، اتوبوس‌ها و … تجدید نظر شده، از رنگهای روشن و مناسب‌تری استفاده شود.
۲- برای فعالیت هرصنف رنگ مناسبی تعیین شود. بطوری که نوع رنگ معرف فعالیت آن صنف باشد، بدیهی است، انتخاب رنگها می تواند در قالب طراحی های متفاوت مورد استفاده قرار گیرد.
۳- خودروی ادارات و سازمان‌های مختلف دولتی و حتی غیر دولتی متناسب با فعالیت آنها بصورت یکسان با طرحهای متفاوت و متناسب برای هر دستگاه رنگ‌آمیزی شوند.
۴- رنگ‌آمیزی در مغازه‌ها، ساختمان‌ها و اماکن، نرده‌های خیابانی، جداول و موارد مشابه از موضوعاتی است که به بحثهای کارشناسی بیشتری نیاز دارد.
۵- در مورد رنگ‌آمیزی اعم از خودروها یا سایرموارد، از رنگهای مختلف و طرحهای مناسب استفاده شود (گاهی طرح و نوع استفاده از رنگها، بیشتر از خود رنگ جلب توجه نموده و به آن روح و جلا می بخشد.)
۶- به جای طرحهای مبتذل و ضدفرهنگی خارجی برروی لباس‌ها، با ایجاد تنوع بیشتر در رنگ البسه، به نیاز جوانان در این زمینه پاسخ داده شود.
۷- با توجه به دستورات اسلام، مردم به استفاده از لباس سفید و روشن تشویق و ترغیب شوند.
احمد رضا هدایتی
آبانماه ۱۳۷۷
