در تعریف، توزیع متوازن و هماهنگ جغرافیایی کلیه فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی در پهنه سرزمین (نسبت به ظرفیت‌ها، قابلیت‌ها و منابع طبیعی و انسانی) را آمایش سرزمین می‌گویند.
در یک جمله اجمالی می‌توان گفت منظور از آمایش سرزمینی این است که هر چیز (کارخانه، جاده فرودگاه و سایر تأسیسات و امکانات) متناسب با شرایط در جای خودش باشد.
اگرچه سابقه آمایش سرزمینی در ایران به سال ۱۳۴۰ برمی‌گردد، اما بررسی اسناد و مدارک بیانگر این واقعیت است که متأسفانه در کشور ما هیچ‌گاه این مسئله به طور جدی مورد توجه مسئولین ذیربط قرار نگرفته است.
به همین علت گاهی با موارد و موضوعاتی مواجه می‌شویم که به علت عدم توجه به اصول آمایش سرزمینی و مکان‌یابی و جانمایی نامناسب، به مرور به یک مشکل و معضل جدی تبدیل شده‌اند.
این موضوع در پاره‌ای از موضوعات از جمله؛ مکان‌یابی و جانمایی برخی از مراکز آموزشی، برخی از کارخانجات و مراکز تولیدی، برخی از مراکز خدماتی و گاهی حتی در موضوعی مانند تقسیمات کشوری نیز کاملاً مشهود است.
به عنوان مثال؛ احداث فرودگاه در مکان نامناسب، احداث برخی از کارخانجات آب‌بر در نقاط کم آب، یا احداث کارخانه در نقاطی که به مواد اولیه، بازار فروش و یا راه مناسب دسترسی نداشته یا فاقد سایر شرایط و امکانات موردنیاز بوده‌اند، از مصادیق این معضل به شمار می‌روند.
البته این مشکل مختص کشور ما نیست و در بسیاری از دیگر کشورها نیز به علل مختلف از جمله؛ اعمال نفوذ افراد صاحب قدرت و ثروت (متأسفانه در کشور ما نمایندگان مجلس همواره یکی از عوامل تأثیرگذار بوده‌اند)، ضعف برنامه‌ریزی، عدم استفاده از توان تخصص کارشناسان ذیصلاح و سایر موارد مشابه با این مشکل مواجه هستند.
با این حال چند سالی است که این موضوع در ایران اسلامی مورد توجه بیشتری قرار گرفته و گفته می‌شود که هم اینک تمامی استان‌ها دارای برنامه آمایش سرزمینی هستند.
با این حال به نظر می‌رسد موفقیت کامل دولت جدید در تحقق برنامه‌های مورداشاره، مستلزم انجام یکسری اقدامات مدیریتی قاطع و تسریع کننده در این زمینه است.
بنابراین؛ با توجه به اهمیت موضوع پیشنهاد می‌شود، اولاً ترتیبی اتخاذ گردد تا تمامی طرحها و برنامه‌ها، قانوناً (و البته متناسب با موضوع)، علاوه بر پیوست فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و دفاعی، پیوست آمایش سرزمینی هم داشته باشند.
ثانیاً «مرکز ملی آمایش سرزمینی» کشور تقویت و با جدیت و دقت بیشتری کار تعیین سیاست‌های کلی و کلان، تهیه طرحها و برنامه های ملی، پیگیری و نظارت بر حسن اجرا و سایر اقدامات راهبردی در این رابطه را پیگیری نماید.
البته گاهی شرایط نظامی و امنیتی یا اقتصادی و اجتماعی و یا شرایط زیست محیطی ایجاب می‌کند که مثلاً یک پالایشگاه در جایی احداث شود که هیچ‌گونه دسترسی به مواد اولیه یعنی نفت ندارد، این موضوع می‌توااند با هدف سهولت در دسترسی به بازار مصرف (اعم از داخلی یا خارجی) کاهش هزینه‌ها و خطرات حمل و نقل محصولات تولیدی یا جلوگیری از تمرکز یک مجموعه در برابر تهدیدات امنیتی و نظامی باشد.
احمدرضا هدایتی
کارشناس ارشد مدیریت
۱۶/۶/۱۴۰۰
نشانی الکترونیکی: ARH110@yahoo.com نشانی سایت: rahtooshe.com
