سالهاست که اصطلاحاتی مانند؛ توسعه یافته، در حال توسعه، عقب مانده یا جهان سوم در دنیای سیاست مطرح است و هر یک از کشورها متناسب با شرایط خود، در یکی از این دسته بندی‌ها قرار گرفته‌اند و کشور ایران علی‌رغم تاریخی بسیار کهن و وجود دانشمندان بزرگی مانند؛ ابن‌سینا، رازی، ابوریحان بیرونی و بسیاری از دیگر دانشمندان، از جمله؛ کشورهایی به‌شمار می‌رفت که همواره از آن به‌عنوان کشور جهان سومی نام برده می‌شد، تا جایی که تا چند سال قبل از انقلاب شکوهمند اسلامی، نخست وزیر یکی از کشورهای استعمارگر در پاسخ به خواسته افرادی که خواهان در دست گرفتن مدیریت صنعت نفت کشور توسط متخصصین داخلی شده بودند، گفته بود شما از ساخت یک لولهنگ (آفتابه) هم عاجزید چه برسد به به اداره صنعت نفت کشور.
صرفنظر از اینکه بکار بردن این واژه ها در مورد هر کشور چقدر با واقعیت منطبق است و اصولاً فلسفه این دسته‌بندی چیست و یا اینکه ریشه عقب‌ماندگی کشورها را می‌بایست در چه عواملی جستجو کرد، باید این نکته را مورد توجه قرار دهیم که دولتها و ملتها می‌توانند در تعامل با یکدیگر نقش بسیار مهمی را در پیمودن مسیر توسعه ایفا نمایند و به هر میزان این تعامل از انسجام، وحدت، همکاری و هماهنگی بیشتری بهره‌مند باشد، حرکت در این مسیر از سرعت بیشتری برخوردار خواهد بود .
جمهوری اسلامی ایران نیز از معدود کشورهایی است که می‌توان اظهار نمود از این جهت در مطلوبترین وضعیت قرار داشته و دولت اسلامی در تعامل با ملت از بیشترین حمایت و همکاری مردمی برخوردار است و این موضوع نه‌تنها در تقویت و توسعه امنیت پایدار در برابر تهدیدات، خارجی نقش اساسی ایفا نموده، بلکه شرایط لازم را برای تسریع در روند توسعه همه‌جانبه کشور نیز فراهم نموده است .
البته این تفاهم و همکاری بدان معنا نیست که سیستم اداره کشور عاری از هر گونه عیب و نقص است، بلکه درپاره ای از موارد وجود نابسامانیها و ناهنجاریهای موجود مانند: فساد اداری، تورم و ضعف در نظارتها چنان رخ می‌نمایند که گاهی تمام پیشرفتهای حاصله طی این سالها را به‌طور کامل تحت الشعاع قرار می‌دهد، اما در عین حال باید توجه داشته باشیم که اولا بسیاری از مشکلات مانند: بیکاری و گرانی و تورم از معضلاتی محسوب می‌شوند که به‌خصوص در یکی دو سال اخیر اکثر کشورهای جهان و حتی کشورهای اروپایی را با نرخی بین ۱۲ تا ۲۲ درصد تحت تاثیر خود قرار داده و ثانیا تشدید بخش قابل توجهی از نابسامانیهای مورد اشاره، که در سایر کشورها نیز به همین شکل یا به نوع دیگر وجود دارد، ناشی از اعمال فشارهای ظالمانه، از سوی بیگانگان و همچنین عملکرد و رفتار و نیز همراهی خواسته یا ناخواسته برخی از ما با خواسته های شیطانی دشمنان این مرز و بوم است .
در هر حال این مولفه بسیار مهم، یعنی حضور و تعامل مردم که در پشتیبانی از نظام، نقش اساسی را برعهده دارد، در کنار سایر شاخصه‌ها در قالب، عوامل مادی و معنوی دیگری مانند: عوامل اقتصادی، علمی، سرزمینی، فرهنگی، سیاسی، حکومتی، فرامرزی و فضایی نیز وجود دارند که در مجموع از آنها به‌عنوان قدرت ملی نامبرده می شود.
نتایج یک بررسی علمی که با مبنا قرار دادن ۸۷ پارامتر علمی و عمدتا بر اساس گزارش نهادهای بین‌المللی در سالهای ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۵ میلادی توسط دو تن از محققین کشورمان با مقایسه ۱۳۹ کشور جهان انجام شده است، نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی ایران تا آن تاریخ(۲۰۰۳ تا ۲۰۰۵) که هنوز بخش قابل توجهی از دستاوردهای جدید کشور، اعلام نشده بود، توانسته است در عامل علمی و فناوری با دوازده متغیر، در جایگاه ۴۴ و در بین ۲۳ کشور منطقه شامل؛ کشورهای خاورمیانه، آسیای مرکزی و قفقاز، خلیج فارس و شبه قاره، جایگاه دوم را به‌خود اختصاص دهد. در عامل اقتصادی با یازده متغیر، رتبه ۳۷ جهانی و دوم منطقه‌ای به ایران تعلق داشته است. در عامل اجتماعی با یازده متغیر، ایران در رتبه ۳۵ جهانی و سوم منطقه قرار گرفته است. در عامل سرزمینی با یازده متغیر، ایران در ردیف ۱۰ کشور برتر جهان و دومین کشور منطقه ایستاده است. در عامل فرهنگی با هجده متغیر، ایران رتبه ۲۶ جهانی و رتبه دوم منطقه‌ای را از آن خود ساخته است. در عامل سیاسی با چهارده متغیر، علی‌رغم تاثیر منفی برخی از گزارشات غیر واقعی کشورهای غربی، رتبه ۴۵ جهانی و رتبه اول منطقه‌ای به ایران اختصاص یافته است. در عامل فرامرزی با سیزده متغیر، ایران نتوانسته جایگاهی بیشتر از ۶۳ جهانی و سوم منطقه‌ای را برای خود کسب کند. در عامل نظامی با سیزده متغیر، رتبه ۱۳ جهانی و رتبه سوم منطقه به ایران تعلق دارد. در عامل فضایی با چهار متغیر که عمدتا مربوط به حوزه فعالیتهای ماهواره‌ای و قبل از اقدام دانشمندان ایرانی برای پرتاب اولین موشک ماهواره بر و پیوستن به جمع ۱۱ عضو باشگاه فضایی جهان می‌باشد، در بین ۳۹ کشور دارنده این فناوری، در ردیف بیست و هفتم قرار گرفته است.
در مجموع عوامل نه‌گانه مذکور، جمهوری اسلامی ایران توانسته است در آن مقطع از زمان، در بین ۱۳۹ کشور جهان، رتبه بیستم جهانی و دوم منطقه‌ای که رتبه‌های نسبتا مناسبی است را به‌خود اختصاص دهد، البته همانگونه که در ادامه مقاله اشاره خواهد شد، به‌رغم سنگ‌اندازیهای بیگانگان، با پیشرفتهای کسب شده در سالهای اخیر این جایگاه هم اکنون ارتقاء یافته و از موقعیت به‌مراتب بهتری برخوردار شده است.
مقام معظم رهبری (دامه) در مورد نقش دشمن برای جلوگیری از این روند رو به رشد، بارها جوانان را خطاب قرار داده و در یکی از سخنرانیهایشان فرمودند: «جوانان عزیز ! خودباوری و اعتماد به نفس یک داروی فکری و روحی برای ملت ایران است. مخاطب اصلی و اولی شما جوانان هستید. آنی که (آن کسی که) ما به شدت نیازمند اعتماد به نفس او هستیم، قشر جوان ماست. این قشر باید توصیه به اعتماد به نفس را درست به گوش بشنود و از اعماق دل بپذیرد و در همه فعالیتهای خود آن را محور و ملاک عمل قرار بدهد، بیم آن هست که در عرصه جنگ نرم بین ما و دشمنانی که بسیار اصرار بر ادامه این نبرد دارند، این اعتماد به نفس خدشه پیدا کند، تضعیف بشود، متزلزل بشود یا لاقل در حدی که ملت ما نیاز دارد پیش نرود …. ، سه مانع را ممکن است دشمن طراحی کند. یکی پراکندن یاس، یکی منحرف کردن استعدادها و یکی هم برخورد سخت و خشن یعنی تحمیل تهاجم نظامی. در مورد این مسئله اول که پراکندن نومیدی و یاس است، من اصرار دارم شما جوانها بیشتر فکر کنید، تامل کنید و نشانه هایش را ببینید. همین الان دارند اینکار را می کنند، یک عده ای هم برای آنها و از زبان آنها و از حنجره آنها به نفع آنها حرف می زنند، ….. .»
در هر صورت اگر قرار باشد با نگاهی منصفانه به دستاوردهای انقلاب شکوهمند اسلامی از ابتدا تا بحال بنگریم می توانیم به موضوعات فراوانی اشاره نمائیم که برخی از آنها از جمله موفقیتهایی محسوب می‌شود که سنگ بنای آنها به‌طور کامل پس از انقلاب اسلامی بنا شده است و گسترش وتوسعه سایر موارد نیز به‌حدی است که میزان پیشرفت آن حتی نسبت به تمام پنجاه سال حکومت شاهنشاهی قابل قیاس نیست و این در حالی‌است‌که درآمدهای نفتی کشور در آن سالها نسبت به جمعیت کشور و بهای شاخص نفت تا قبل از سال ۱۳۸۶، چند برابر و ضعیت پس از انقلاب بوده و هزینه جنگ نیز به کشور تحمیل نشده بود .
در این راستا علی‌رغم تمام توطئه های خرد و کلانی که طی عمر پر برکت انقلاب بر علیه نظام نو پای اسلامی از سوی دشمنان صورت گرفت، با ملاحضه این دستاوردهای عظیم که در ذیل به گوشه‌هایی از آن اشاره خواهدشد، با اتکاء به «اراده و نبوغ ایرانی» ، به فرمایش حضرت امام (ره) باید باور کنیم که «ما می توانیم» .
توسعه سیاسی:
احترام به حق مردم در ایفای نقش برای اداره کشور از طریق برگزاری انتخابات مختلف از جمله انتخابات ریاست جمهوری ، انتخابات مجلس خبرگان ، انتخابات مجلس شورای اسلامی و انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا را می توان مهمترین دستاورد سیاسی انقلاب اسلامی در جهت توسعه دمکراسی به معنای واقعی آن دانست ، زیرا این حق پس از انقلاب اسلامی و برای نخستین بار بود که به مردم کشور اعطا گردید ، بطوریکه از ابتدای انقلاب تابحال نزدیک به ۳۰ مرحله انتخابات مختلف در کشور برگزار شده است .
حذف نقش استعماری بیگانگان بر کشور، کسب استقلال سیاسی و بازیابی و احیاء جایگاه ایران بعنوان یکی از قدرتها ی بزرگ و مطرح دنیا و با نقش رهبری جهان اسلام و طرح اسلام سیاسی بعنوان گفتمان غالب جهان اسلام، از دیگر از دستاوردهای انقلاب اسلامی محسوب می گردد، بطوریکه دوست و دشمن بر نقش تأثیر گذار آن بر حفظ صلح و ثبات در منطقه، بلکه جهان معترف بوده و همین مسئله نگرانی شدید دشمنان اسلام را به همراه داشته است .
الگو پذیری ملت مظلوم و ستم دیده بسیاری از کشورهای جهان مانند لبنان ، فلسطین و عراق و برخی از دولتهای اسلامی و حتی غیر اسلامی و همچنین حمایتهای جهانی محسوس و نا محسوس از جمهوری اسلامی ایران بعنوان کشوری عدالت خواه و صلح طلب، باعث گردیده تا هر نوع تصمیم گیری برای مقابله رو در رو با کشور ایران در بین دولتمردان کشورهای سلطه‌جو به چالشی جدی و چند جانبه تبدیل شده و عقیم بماند و این نکته نیز بیانگر قدرت بالای انقلاب اسلامی در بازدارندگی است .
افزایش تعداد احزاب و گروههای سیاسی و افزایش بی سابقه نشریات وابسته به آنها نیز همگی در برگیرنده توسعه یافتگی سیاسی و در برگیرنده مفهوم آزادی بیان و قلم به معنای واقعی آن می باشد .
در این رابطه ( توسعه سیاسی ) سرعت و کثرت توسعه بحدی بوده که حتی در کشورهای مدعی آزادی نیز نمی توان مصداق مشابه ای را جستجو نمود و همین مسئله این تردید را ایجاد کرده که شاید در این زمینه افراطی صورت گرفته و انقلاب اسلامی ناخواسته در مسیر نقشه ای قرار گرفته است که دیگران برایش ترسیم کرده اند، زیرا بدیهی است که همیشه تنوع و تعداد احزاب و گروهها نمی تواند مفهوم توسعه و پیشرفت را به همراه داشته باشد، بلکه گاهی این تشدد و کثرت می تواند زمینه های بروز و تشدید درگیریها و جنگهای داخلی را به همراه داشته باشد. به‌هر حال توسعه در این رابطه به حدی بوده که از دو یا سه حزب سیاسی قبل از انقلاب، تا سال ۱۳۸۱ تعداد احزاب به بیش از ۲۲۳ حزب و گروه سیاسی و بیش از ۱۵۰ گروه غیر سیاسی (NGO) دارای مجوز و دهها و بلکه صدها گروه و حزب غیر رسمی رسیده و تعداد نشریات از چند نشریه انگشت شمار در قبل از انقلاب به بیش از دهها نشریه (روزنامه ) در بعد از انقلاب اسلامی برسد .
توسعه علمی:
یکی از افتخارات غرور آفرین جمهوری اسلامی ایران، رشد روز افزون و حضور فعال کشور در عرصه های علمی است، بطوریکه هم اکنون دانشمندان و پژوهشگران ایرانی در زمره دانشمندان و پژوهشگران ممتاز جهان قرار گرفته اند ، توسعه در این زمینه بقدری با سرعت انجام شده است که اعتبار سالانه علمی و تحقیقاتی کشورمان از محل بودجه عمومی دولت از ۱۳ میلیارد ریال در سال ۱۳۵۷ ، با رشد متوسط سالانه ۶/۵۷ درصد به ۵/ ۱۲۳۷ میلیارد ریال در سال ۱۳۷۷ رسیده است و نیازهای علمی کشور در سال ۱۳۸۶ حدود ۵۵۰ میلیارد تومان برآورد شده بود، .
دستیابی به فن آوری و دانش کامل چرخه سوخت هسته ای وساخت مجتمع عظیم یو سی اف اصفهان، مجتمع غنی سازی نطنز، کارخانه آب سنگین اراک و قرار گرفتن در ردیف پنج کشور برتر جهان در این زمینه و همچنین ورود موفقیت آمیز و همزمان با سایر کشورهای پیشرفته به عرصه علوم جدید مانند: لیزر ، بایو و نانو تکنولوژی ( برای تقریب به ذهن باید یادآوری شود که قطر اتم محصولات تولید شده از نانو یک هشت هزارم موی انسان است ) ، میکرو الکترونیک، ورود به علم ژنتیک و تولید اولین گوسفند و موش شبیه سازی شده، دستیابی به دانش فنی استفاده از پلیمرهای گیاهی در صنایع بسته بندی بعنوان پنجمین کشور پس از آمریکا، آلمان، انگلیس و ایتالیا، تنها بخش ناچیزی از افتخارات کسب شده در این زمینه است.
توسعه چشمگیرسخت افزاری ، نرم افزاری و بهره برداری گسترده از علوم رایانه ای در کشور، طراحی سیستم انتقال همزمان صوت و تصویر در اینترنت و رشد ۷۰ درصدی انجمنهای علمی،ساخت انواع روبات وکسب موفقیتهای جهانی در مسابقات روبوتیک و قرار گرفتن ایران در ردیف ۵ تا ۸ کشور برتر روبوکاپ جهان ، کسب موفقیتهای جهانی در المپیادهای مختلف علمی از جمله المپیادهای ریاضی، فیزیک، شیمی، کامپیوتر و کسب مقام نخست جهانی در مسابقات علمی و اختراعات در سوئیس، کسب مقام دوم در نمایشگاه بین المللی اختراعات و ابتکارات در مسکو، و همچنین افزایش ثبت اختراعات که تقریبا بطور کامل پس از انقلاب آغاز و تا سال ۱۳۸۱ به ۵۰۰ مورد و پس از تاکیدات مکرر مقام معظم رهبری مبنی بر ضرورت ایجاد نهضت نرم افزاری و تاکید مجدد در مرداد ماه سال ۱۳۸۵ برای تهیه نقشه جامع علمی کشور ، طی سالهای پس از آن با جهشی چشمگیر، به حدود ۶۰۰۰ اختراع در سال ۱۳۸۶ رسیده است، بخش دیگری از این موفقیتها بشمار می رود.
مجموعه این موفقیتها سبب شده که در هر سال میزان تولید علم در کشور به دو برابر رسیده و در سال ۱۳۸۶ ایران بعنوان کشور پنجم آسیا و اول منطقه در تولید علم و فن آوری بخصوص در رشته های ریاضی، مکانیک، پلیمر، شیمی، مهندسی شیمی، فتاوری نانو و پزشکی و رتبه ۱۲ ریاضی،۱۳ کامپیوتر،۱۷ مکانیک، ۱۸ شیمی، ۱۵ نانو در جهان مطرح و بعنوان مرکز شبکه نانو تکنولوژی در میان کشورهای اسلامی معرفی شود (در رشته نانو ایران از جایگاه اول در منطقه و جهان اسلام و رتبه پنجم در آسیا و رتبه ۲۵ در سطح جهان برخوردار است) .
افزایش بی سابقه ظرفیت دانشگاه ها که فقط در چند سال اخیر بیش از ۹۲% رشد یافته، همراه با رشد قابل توجه هیئتهای علمی و همچنین افزایش تعداد دانشجویان که از حدود دویست هزار نفر در قبل از انقلاب به بیش از سه میلیون و سیصد هزار در بعد از انقلاب اسلامی در مقاطع و رشته های مختلف رسیده است ( این مقدار برابر کف آموزش عالی در کشورهای صنعتی می باشد یعنی ۳ هزار دانشجو به ازای هر یکصد هزار نفر )و علاوه بر آن پذیرش تعداد قابل توجهی دانشجوی خارجی در سیستم آموزشی عالی، نیز از دیگر مصادیق توسعه علمی کشور می باشد..
ساخت بیش از ۳۰۰۰۰ مدرسه تنها در ۱۲ سال اول انقلاب به رغم شرایط جنگی و در حالیکه طی پنجاه سال حکومت شاهنشاهی فقط حدود ۴۷۰۰۰ مدرسه در کشور وجود داشته و افزایش قابل توجه تعداد مدارس برای پاسخگویی به رشد دویست درصدی دانش آموزان در سالهای پس از آن و مقابله با بیسوادی و ارتقاء سطح سواد از ۳۵% با سواد ابتدای انقلاب به ۸۵% در حال حاضر و کسب جوایز بین المللی در این زمینه از مهمترین مصادیق توسعه یافتگی در مسیر نهضت نرم افزاری به شمار می رود .
توسعه پزشکی:
پیشرفت در بخش پزشکی نیز بقدری گسترده بوده که حیرت جهانیان را بر انگیخته و باعث تغییرات اساسی در وضعیت بهداشت و درمان کشور گردیده است، بگونه ای که بخش درمان نه تنها توانسته تقریبا تمام نیازهای خود را در زمینه های مختلف تامین نماید، بلکه هم اکنون ایران اسلامی به یک کشور مهم در صدور خدمات و محصولات پزشکی تبدیل و بیش از ۹۵% از ۴ هزار قلم داروی مصرفی در کشور را در داخل تولید و تنها در سال ۱۳۸۶ بیش از ۷۰ میلیون دلار دارو نیز به خارج از کشور صادر کرده است .
همچنین طی این مدت دانشمندان کشورمان موفق به ساخت و تولید مواد و داروهایی شده اند که یا در سطح جهان سابقه قبلی نداشته و یا تولید آنها فقط در انحصار چند کشور خاص بوده است، ساخت اولین داروی ضد دیابت در جهان، تولید اسپرم از مغز قرمز استخوان زنان، ساخت پوست مصنوعی، ساخت داروی کنترل ایدز، ساخت داروی سرطان پوست، درمان ضایعات نخاعی، قلبی، کبدی، عروقی و چشمی با استفاده از سلولهای بنیادین، طی مراحل نهایی بیش از ۳۰ قلم داروی بیماریهای صعب العلاج، کار بر روی بیش از ۱۰۰ پروژه تحقیقاتی نانو تکنولوژی و ساخت قویترین چسب بافتی جهان با ترکیبی از فناوری نانو و چسب بافتی هوشمند با عنوان nano give ، ساخت حداقل چهار داروی بیوتکنولوژی ازجمله اریترو پولتین، انهااینتروون، استر پتوکیناز، gcsf و اینترفون بتا در حالی صورت گرفته که تعداد کل این داروها درجهان حدود ۳۵ تا ۴۰ مورد بوده و قبل از این موفقیت، تکنولوژی آن، تنها در اختیار دو کشود قرار داشت، نمونه های دیگری از موفقیتهای کسب شده در این بخش می باشد.
همچنین دستیابی به دانش کشت و انجماد سلولهای بنیادین که تا کنون فقط در اختیار نه کشور جهان بوده، قرار گرفتن در ردیف سه کشور تولید کننده محصولات پزشکی بیو تکنولوژی، قرار گرفتن در ردیف کشورهای برتر پیوند قلب و قرنیه و کلیه (قبل از انقلاب در مجموع فقط ۵۰ مورد پیوند کلیه در کشور انجام شده و پس از انقلاب به بالغ بر ۱۷۰۰۰ مورد رسیده است)، کسب تجارب ارزشمند برای مقابله با بیماریهای ناشی از عوامل شیمیائی، از جمله موفقیتهای بی نظیر دانشمندان علوم پزشکی کشور بشمار می رود.
تغییر وضعیت کشور بعنوان یکی از نقاط نیازمند جذب پزشکان خارجی، که بیش از ۳۰۰۰ پزشک غیر ایرانی ( عمدتا هندی و پاکستانی ) در آن مشغول طبابت بودند، به کشور اعزام کننده پزشک به سایر کشورها و همچنین پذیرنده بیماران خارجی در بسیاری از بیماریهای پیچیده، بجای اعزام بیمار به خارج از کشور، درحالی صورت گرفته که در سالهای ۱۳۶۵ تا ۱۳۶۷ بطور میانگین در هر سال بیش از ۱۱۰۰۰ بیمار به خارج از کشور اعزام و از این بابت حدود ۶۰۰ میلیون دلار هزینه به کشور تحمیل می شده است، در حالیکه در سالهای اخیر این رغم به حدود ۴۰ نفر کاهش و متقابلا پذیرش و درمان بیماران خارجی، با نسبت قابل توجهی، جایگزین آن گردیده است.
هم اکنون در تمام مراکز استانها یک و بعضا دو و در برخی از شهرستانها یک دانشگاه علوم پزشکی احدث و مشغول فعالیت می باشند و دهها بیمارستان نیز در ساسر کشور احداث شده است ، بگونه ای که تنها طی سه سال اخیر بیش از ۱۱۰۰۰ تخت به مجموع امکانات بستری بیمارستانی افزوده شده و بودجه تجهیزات پزشکی نیز در سال۸۷ به رقم ۲۰۰ میلیون دلار رسیده است، در بخش تربیت نیروی انسانی (پزشک) که قبل از انقلاب کمتر از ۱۵ هزار نفر بوده، در حال حاضر به رقم ۱۳۰ هزار شماره نظام پزشکی و تعداد اعضای هیئتهای علمی دانشگاههای پزشکی نیز به ۱۱ هزار نفر رسیده است و در حوزه علم پزشکی نیز جمهوری اسلامی ایران با ارائه بیش از دو هزار و پانصد مقاله طی هفت سال گذشته از رتبه بالای ۵۰ به رتبه ۲۹ جهان در سال ۱۳۸۶ دست یافته است و بودجه پژوهشی دانشگاهها نیز در حد بی سابقه ای رشد یافته است.
امروزه شاخص پوشش واکسیناسیون کودکان زیر ۵ سال علیه بیماریهای واگیردار شامل: فلج اطفال، سرخک، سیاه سرفه، دیفتری، کزاز، سل و هپاتیت B از حدود ۲۰% در سال ۱۳۶۳ به بیش از ۹۵% در حال حاضر رسیده است، در حالیکه این شاخص در آمریکا ۹۲% و در انگلیس۹۱% و میانگین آن در کشورهای منطقه مدیترانه شرقی حدود ۵/۷۷% است ، ضمن اینکه دو بیماری کزاز نوزادی و سرخک بطور کامل در ایران حذف شده و هم اکنون با خود کفایی در ساخت بسیاری از انواع واکسنها مورد اشاره، دانشمندان ایرانی، سرگرم ساخت واکسنهای جدید مانند: واکسن پنوموکوک و واکسن B، واکسن اعتیاد و واکسنهای مطرح در طب کودکان، نظیر هموفیلیس، آنفولانزای روتاویروس و حتی واکسن سرطان هستند. است .
بر اساس آمارهای موجود در وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، در سال ۱۳۵۶ گزارشهای مکتوب نشان می دهد که حدود ۲۴۰ نفر مادر به ازای هر صد هزار زایمان فوت می کردند و حدود ۱۶۰ کودک زیر ۵ سال پیش از رسیدن به این سن و سالیانه نزدیک به ۸ تا ۹ هزار نفر هم در نوزادی می مردند و پوشش خدمات بهداشتی در سطح کشور با حدود ۲۰ میلیون نفر جمعیت، کمتر از ۳۰% بوده و بیمارستانها با کارآمدی خاص عمدتا در ۴۰ شهر تجمع داشتند و برخی از مراکز درمانی نیز فاقد پزشک بودند و اینک پس از گذشت حدود ۳۰ سال از عمر پر برکت انقلاب شکوهمند اسلامی، وضعیت بگونه ای است که تعداد مرگ میر مادران به علت عوارض زایمان در سال ۱۳۸۳ به ۲۷ نفر در هر صد هزار کاهش یافته و در سال ۱۳۸۶ به کمتر از ۲۱ نفر و تعداد مرگ و میر کودکان زیر ۵ سال نیز به کمتر از ۴۰ مورد رسیده است.
در بخش بیمه درمانی نیز، افراد تحت پوشش از ۱۰% قبل از انقلاب، به بیش از ۹۵% در سالهای اخیر رسیده و علاوه بر روستائیان، اصناف مختلف مانند: رانندگان، قالیبافان، رانندگان، مسافرین و حتی خدمه مساجد را نیز در بر گرفته است و اینک بیمارستانها دیگر مجاز به دریافت هزینه درمان مجروحین تصادفات نیستند.
توسعه بهداشتی کشور و موفقیت در اولویت پیشگیری بر درمان و در نهایت افزایش امید به زندگی و کاهش مرگ و میر کودکان زیر پنج سال، از بیش ۷۰% در سال ۵۷ به ۲۴% در سال ۸۰ و افزایش نرخ امید به زندگی با ۲۰ سال افزایش طول عمر، از ۵۳ در سالهای قبل از انقلاب به ۷۳ سال در حال حاضر، از دیگر دستاوردهای علمی در شاخه پزشکی محسوب می شود .
توسعه صنعتی کشور:
رشد صنعت در کشورنیز به حدی سریع بود که پس از ساخت شهرکهای صنعتی در شهرهای مختلف، هم اکنون ساخت مجموعه‌ها و شرکتهای صنعتی در روستا ها نیز در دستور کار مسئولین کشور قرار گرفته است و در حال حاضر کمتر شهر بزرگی را می توان یافت که از وجود کارخانه‌های صنعتی بی بهره باشد .
علاوه بر افزایش تعداد کارخانجات باید به محصولات متنوعی مانند: انواع لوازم خانگی و صنعتی که در این مجموعه‌ها تولید و حتی در بسیاری از موارد به خارج از کشور صادر می شود نیز اشاره نمود ( تنها در ۲۵ سال ابتدای انقلاب، رشد صادرات غیر نفتی کشور ۶۰ برابر، یعنی ۱۰ برابر میانگین رشد سالانه ارزش واردات بوده است ).
ساخت هواپیما و بالگرد سبک و نیمه سنگین ( شخصی و عمومی ) مانند هواپیمای مسافربری ایران ۱۴۰ با کاربری چند منظوره و مطابق با آخرین استانداردهای روز دنیا که برای اولین بار در تاریخ کشور رخ داده است، توسعه صنعت کشتی سازی و تولید انواع قایق، افزایش و توسعه کارخانجات خودرو سازی با انواع خودروهای سبک و سنگین، ساخت و توسعه پالایشگاهها و مراکز پتروشیمی در شهرها مختلف کشور از جمله در اراک، شیراز، شمال، تبریز، بندر عباس، اصفهان و سایر شهرها ( لازم به یادآوری است که تولید پتروشیمی در کشور در ابتدای انقلاب حدود ۲ میلیون تن در سال بوده و در پایان سا ۱۳۸۶ به حدود ۲۳ ملیون تن رسیده و برای سال ۱۳۸۷ حدود ۳۵ میلیون تن در سال برآورد شده است) و ساخت حدود ۴۰ کارخانه بزرگ نفت و گاز از ابتدای انقلاب اسلامی تا بحال، ساخت انواع نیروگاههای بادی، گازی، فسیلی و ساخت اولین نیروگاه هسته ای در بوشهر و اولین نیروگاه انرژیهای زیرزمینی در اردبیل، افزایش و توسعه انواع کارخانجات لوازم خانگی و صنعتی، افزایش قابل توجه تولید فولاد که پیش بینی می شود ایران را تا سال ۱۳۹۰ به یکی از کشورهای مطرح صادر کننده این محصول تبدیل نماید و دهها مورد مشابه، از دیگر افتخارات صنعتی کشور به شمار می روند .
علاوه بر این قرار گرفتن جمهوری اسلامی ایران در ردیف چهارمین کشور سازنده سد و ارائه انواع خدمات فنی، عمرانی و تخصصی در زمینه‌های مختلف به سایر کشورها نیز، برگ زرین دیگری است از کتاب پر افتخار انقلاب اسلامی ایران و این رویکرد میمون موضوعی است که شامل سایر بخشهای کشور از جمله بخش نظامی نیز شده است .
دستاوردهای نظامی:
ساخت انواع سلاحها و تجهیزات نظامی از جمله ساخت انواع هواپیما و جتهای آموزشی و جنگنده ماننده (جت جنگنده مافوق صوت آذرخش و صاعقه ) و فراهم نمودن شرایط برای ساخت نسل پنجم هواپیمای صائقه با ویژگی رادار گریزی، ساخت اولین هواپیمای آواکس( راداری )، ساخت جتهای آموزشی پرستو، درنا، سیمرغ، شفق، تندرو و خود کفایی در ساخت و تولید مدرنترین هواپیماهای بدون سرنشین با کاربری چند منظوره و ساخت انواع بالگرد از جمله بالگردهای شاهد، شباویز ۲۰۷۵ و۲۰۶۱ وبالگرد ضد تانک ۲۰۹۱ و کسب فن آوری بومی سازی شده تعمیر انواع هواپیماها و بالگردهای سبک و سنگین پیشرفته، ساخت و پرتاب اولین موشک ماهواره برکشور، ساخت و تعمیر انواع زره پوش و تانک و ساخت و تعمیر انواع ناوچه و قایقهای تندرو، قایق پرنده، ساخت و تولید انواع موشکهای بالستیک و دور برد زمین به زمین مانند انواع موشکهای شهاب ( ایران در زمینه ساخت موشک فوق دقیق سطح به سطح surface to surface از معدود کشورهای دارنده این تکنولوژی بشمار می رود ) ، موشک زمین به هوا و … موشک کروز، ساخت زیر دریایی ، خودکفایی در ساخت انواع تجهیزات، آتشبارها و سلاحهای سبک، نیمه سنگین و سنگین مانند: انواع خمپاره انداز و توپهای مدرن و تولید انواع مهمات و توسعه صنایع مخابراتی و ساخت انواع رادار با برد بیش از یکهزار کیلومتر، تقویت و توسعه صنایع اپتیک و صدور برخی از این محصولات به بیش از ۳۲ کشور جهان و همچنین ساخت موشک ماهواره بر سفیر، افتتاح پایگاه پرتاب فضایی و ساخت ایستگاه زمینی هدایت و کنترل ماهواره، همراه با اقدام برای ساخت ماهواه امید که ایران را بعنوان یازدهمین عضو باشگاه فضایی جهان معرفی نموده است. ( جمهوری اسلامی ایران هم اکنون در فضا یک ماهواره به نام سینا در اختیار دارد که ساخت روسیه است )، از جمله دستاوردهای صنایع نظامی محسوب می شود .
توسعه زیر ساختهای خدماتی اجتماعی:
قبلاً نیز اشاره شد که بسیاری از پیشرفتهای کشور ، مرهون تلاش دولت و ملت سرافراز ایران اسلامی در سالهای پس از انقلاب است، بطوریکه پیشرفتهای مربوط به قبل از انقلاب اسلامی چه از نظرتنوع موضوع و چه از نظر وسعت و گستره عمل بحدی ناچیز بوده که در قیاس با وضعیت فعلی قابل بحث و بررسی نیست، برای مثال فقط از سال ۱۳۷۹ تا بحال ۴۲۸۷۶ پروژه در سراسر کشور آغاز شده و این روند طی ۲ ت۳ سال اخیر بتدریج بگونه ای رشد یافته است که حدود ۷۰% از این مقدار را در برگرفته است .
ایجاد و توسعه شبکه گاز شهری از مهمترین این مصادیق است که فراگیر شدن آن تنها در سایه الطاف الهی در نظام مقدس جمهوری محقق شد ، بطوریکه از مجموعه دو شهر برخودار از شبکه گاز شهری با تعداد محدودی انشعاب در قبل از انقلاب اسلامی در حال حاضر اکثر شهرهای بزرگ و بسیاری از شهرهای کوچک و حتی بسیاری از روستاها از این نعمت الهی برخودار شده اند، بطوریکه هم اکنون ۱/۸۷ درصد خانوارهای شهری دارای گاز شهری هستند .
توسعه شبکه مخابراتی در اقصی نقاط شهری و روستایی کشور و راه اندازی تلفنهای همراه در کشور با پوشش ۹۱۸ شهر به بیش از ۵ میلیون مشترک از ابتدای سال ۱۳۷۳ تا پایان سال ۱۳۸۳ و افزایش آن به بیش از ۲۳ میلیون مشترک و افزایش تعداد مشترکین تلفنی ثابت(خطوط تلفنی مشغول به کار) از۸۵۰۸۰۰ اشتراک در قبل از انقلاب به ۲۹ میلیون و ۶۸۱ هزار اشتراک باعث رشد ۶۴ برابری این اشتراکات نسبت به قبل از انقلاب شده است ، همچنین رشد ۳۶۷ درصدی ICT و وجود بیش از ۳۴۴۰ دفتر فن آوری اطلاعات در کشور در سال ۱۳۸۶ و همچنین افزایش روستاهای برخوردار از شبکه مخابراتی از ۳۱۲ روستا به ۵۲۴۱۱ روستا در بهمن ماه سال ۱۳۸۶ از دیگر دستاوردهای این بخش محسوب می شوند .
و همچنین خودکفایی ۱۰۰% در تولید و صادرات برق و گستردگی قابل توجه شبکه برق داخلی و افزایش تعداد مشترکین از۰۰۰ ۳۳۹۹ مورد در ابتدای انقلاب به۰۰۰ ۱۷۹۷۷ مورد در سال ۸۲ و روستاهای برخوردار از برق از ۴۳۶۷ روستا به ۴۷۳۵۹ روستا با ۷/۵% رشد مصرف سالانه
ساخت و افزایش تعداد سدهای کشور از ۵۳ مورد در ابتدای انقلاب، به ۵۷۳ انواع سد عظیم با کاربریهای چند منظوره تا سال ۱۳۸۶ و همچنین توسعه شبکه‌های توزیع آب آشامیدنی با افزایش انشعابات از۷/۳ میلیون رشته (مشترک) در اوایل انقلاب به ۳/۹ میلیون رشته (مشترک) و تعداد شهرهای برخوردار از شبکه آب بهداشتی از ۴۵ شهر به ۸۲۱ شهر و تعداد روستاها از چند صد روستا به ۲۸۸۷۰ روستا تا پایان همان سال، از مهمترین دستاوردهای خدماتی نظام اسلامی محسوب می شود، بطوریکه در بخش آب فقط تا پایان سال ۱۳۸۱ علاوه بر افزایش چندین برابری زمینهای زیر کشت ناشی از توسعه سد سازی و تقویت منابع زیرزمینی و آبخیز داری ، بیش از ۴۴ میلیون نفر یعنی ۶۶% جمعیت کشور از موهبت استفاده از شبکه لو‌له کشی آب آشامیدنی بهداشی و حدود ۱۰ میلیون نفر یعنی حدود ۲۰۷۱۰۰۰ مشترک(رشته) نیز از سیستم شبکه فاضلاب برخوردارند در حالیکه تعداد شهرهای برخوردار از سیستم فاضلاب در قبل از انقلاب حدود ۱۵ شهر با ۲۸۰۰مشترک و بعد از انقلاب به ۲۰۰ شهر با ۲۰۷۱۰۰۰ مشترک بالغ گردیده است.
ساخت اولین مترو کشور در تهران و توسعه و تعمیم آن به سایر شهرهای بزرگ ، افزایش فرودگاهها و برخوداری تمامی مراکز استانها و بسیاری از دیگر شهرهای بزرگ و کوچک از فرودگاه ، افزایش تعداد بنادر ، ساخت و توسعه پایانه های مسافری و باربری در اکثر شهرها ، توسعه بی سابقه ناوگان دریایی از ۲۲۱۷ تن ظرفیت در سال ۵۷ به ۱۷۸۷۶ تن در سال ۸۱ ، توسعه و گسترش قابل توجه شبکه راه آهن سراسری و شبکه جاده‌های کشور ، توسعه صنعت توریسم ، ایجاد و توسعه تعاونیها ، برگزاری انواع نمایشگاههای بین المللی و فراهم نمودن زمینه‌های ارتفاء سطح کیفیت زندگی از دیگر دستاوردهای قابل توجه نظام مقدس جمهوری اسلامی است .
توسعه اقتصادی:
بخش اقتصادی نیز با افزایش رشد تولید ناخالص ملی از ارتقاء کمی و کیفی قابل توجهی برخوردار بوده است بطوریکه پس از فراغت از جنگ تحمیلی و به دنبال حذف یا کاهش هزبنه‌های مربوط به آن، نظام اقتصادی کشور از ۵۶/۵ درصد رشد اقتصادی در سال ۷۲ به ۰۳/۸ در سال ۸۲ دست یافته و به این ترتیب در ردیف ۲۰ کشور برتر جهان قرار گرفته است ، این روند، افزایش قابل توجه ذخیره ارزی را نیز به همراه داشته است . همچنین درآمد سرانه به قیمت ثابت نیز از ۷/۴ میلیون ریال در سال ۷۲ به ۵/۶ میلیون ریال در سال ۸۲ رسیده است، به این ترتیب با مجموعه اقدامات زیربنایی انجام شده طی سالهای انقلاب درآمد سرانه کشور فقط طی ده سال مذکور ده برابر شده است .
ایجاد و توسعه بازارهای بورس و مناطق آزاد تجاری و افزایش صادرات غیر نفتی اعم از سنتی، کشاورزی، صنعتی و معدنی که در سال ۸۱ بترتیب چهار میلیارد و ۶۰۸ میلیون دلار، یک میلیارد و ۷۳۶ میلیون دلار، دو میلیاردو ۲۱۲ میلیون دلار و ۶۶۱ میلیون دلار بوده ، مؤید رشد مناسب در این زمینه می‌باشد .
وزارت بازرگانی این میزان صاذرات را در مقایسه با سال ۵۷ بترتیب ۵/۷ و ۷/۳ و ۵/۱۲ و ۶۰ برابر افزایش اعلام کرده است که البته باید به این میزان، رشد قابل توجه سالهای اخیر و همچنین صادرات برق و گاز را نیز اضافه نمود ، به این ترتیب میانگین رشد سالانه ارزش صادرات کالاهای غیر نفتی در سالهای ۵۵ تا ۸۱ ده برابر میانگین رشد سالانه ارزش واردات کالا به کشور اعلام شده است. همچنین در این رابطه باید به افزایش میزان درخواست سرمایه گذاری خارجی که در سالجاری به ۵ میلیارد دلار رسیده و حاکی از شرایط خوب اقتصادی و امنیت سرمایه گذاری در کشور است نیز اشاره نمود.
با افزایش حدود ۴ برابری جمعیت کشور و افزایش سرمایه گذاریها در بخش مسکن، بطور متوسط سالانه ۳۹۰ هزار واحد مسکونی در شهرها و ۱۸۵ هزار واحد مسکونی در روستاها ساخته شده و هم اکنون ۱۷ میلیون و ۵۰۰ هزار خانوار ایرانی در ۱۶ میلیون و یکصد هزار واحد مسکونی موجود در کشور ساکن هستند و تراکم خانوار نیز از کاهش قابل ملاحضه ای در حد ۱۶/۱ برخوردار شده است.
بنا بر گزارش بانک مرکزی، در سال ۱۳۷۶ حدود ۱/۱۶ درصد خانواده های شهری اتومبیل شخصی داشتند که این مقدار طی ۱۰ سال اخیر به ۳۱% افزایش یافته است، همچنین ۳/۲۰ درصد دارای کامپیوتر، ۱/۸۹ درصد دارای یخچال و ۴/۲۹ درصد دارای تلفن همراه هستند.
در زمینه اشتغال اگرچه کشور با افزایش حدود چهار برابری جمعیت مواجه بوده، اما در سالهای اخیر، با توسعه صنایع، بخش قابل توجهی از مشکل اشتغال بر طرف شده است، ضمن اینکه دستمزد کارگران شاغل در بخش صنایع نیز نسبت به قبل از انقلاب از رشد بی سابقه ای برخوردار شده است.
بر اساس گزارش موسسه بیزینس مانیتور در سالجاری میلادی، ایران از لحاظ فضای اقتصادی بلند مدت با هفت پله صعود به مکان شصتم جهان و جایگاه نهم خاورمیانه صعود کرده است، همچنین علی رغم تحریمهای تحمیل شده بر علیه جمهوری اسلامی ایران، مجموع سرمایه گذاریه مصوب درسال ۱۳۸۵ در قالب ۸۰ طرح به ۱۰/۲۷ میلیارد دلار رسید.
توسعه کشاورزی:
توسعه کشاورزی نیز پیوسته یکی از دغدغه های اصلی مسئولین جمهوری اسلامی بوده و بویژه حضرت امام (ره) در زمان حیاتشان همواره این نکته را از مهمترین محورهای توسعه کشور بیان می کردند ، به همین دلیل این موضوع نیز از نظر مسئولین برنامه ریزی کشور دور نمانده و اگر چه تا رسیدن به وضعیت مطلوب فاصله زیادی وجود دارد اما توسعه در این زمینه در حدی بوده که در سال ۱۳۸۶ با تولید ۱۵ میلیون تن پس از سالها، مجدداً در تولید محصول استراتژیک گندم به خود کفایی رسیده و با صدور ۴۰۰ هزار تن و کسب مقام اول در آسیا، در جمع ۱۱ کشور صادر کننده این محصول قرار گرفت، اگرچه بعلت خشکسالیهای اخیر این روند فعلا متوقف شد، اما در مجموع با استناد به نتایج کسب شده در زمینه خودکفایی برخی از دیگر محصولات کشاورزی، انتظار می رود در صورت رفع مشکل کم آبی در کشور، زمینه های لازم برای خود کفایی در مورد سایر محصولات کشاورزی مانند برنج و فرآورده گوشتی و دامی مانند: انواع گوشت سفید و گوشت قرمز نیز بتدریج فرآهم و توسعه پیدا کند .
سازمان جهانی خواروبار (فائو) در گزارش خود در سال گذشته، از افزایش ۵۵ میلیون تنی تولید حدود صد رغم از محصولات کشاورزی ایران طی سالهای پس از انقلاب خبر داد. در این گزارش با اعلام اینکه محصولات کشاورزی ایران در سال ۱۹۸۷ بیش از ۲۸ میلیون و ۸۰۰ هزار تن بوده است این رغم را در پایان سال ۱۳۸۵ بیش از ۸۴ میلیون و ۱۰۴ هزار تن اعلام کرده است .
بنا بر یافته های این گزارش، حجم تولید محصولات کشاورزی پس از پیروزی انقلاب اسلامی با رشد ۱۹۲ درصدی مواجه شده است، همین گزارش می افزاید که گرسنگی و سوء تغذیه در ایران از ۳۰% جمعیت کشور در سال ۱۹۷۰ به کمتر از ۴% جمعیت در سالهای اخیر رسیده و در عین حال درآمد سرانه ایران نسبت به فقیرترین کشور جهان در سال گذشته ۳۰/۹ برابر بیشتر بوده است.
نماینده فائو در ایران نیز اعلام نموده که جمهوری اسلامی ایران دستاوردهای مهمی در تولید محصولات کشاورزی داشته و می تواند در توسعه فناوری و انتقال تجربه به سایر کشورها فعالیت نموده و موثر واقع شود. وی در عین حال این دستاوردها را حاصل اهمیت دادن به مراکز آموزشی و تحقیقاتی و انتقال نتایج آن به این بخش دانسته است.
افزایش سطح زمینهای زیر پوشش آبیاری از طریق احداث سدهای مختلف و توسعه سیستم آبیاری قطره ای و بارانی، زهکشی کانالهای آبیاری، مکانیزه نمودن کشاورزی، توسعه کشت نیشکر و دانه های روغنی در جهت نیل به خود کفایی کامل و افزایش قابل توجه سیلوهای نگهداری گندم نیز از مواردی است که دربخش کشاورزی به پیشرفتهای قابل توجهی دست یافته اند و به همین دلیل جمهوری اسلامی در سالهای اخیر برای اولین بار موفق به کسب نشان ملی و منطقه ای سازمان بهره وری آسیا شده است .
توسعه فرهنگی:
بررسی تنوع و حجم انتشارات در موضوعات مختلف ، توسعه و افزایش چشمگیر شبکه های تلویزیونی و رادیویی جمهوری اسلامی در داخل کشور و آنسوی مرزها ، احداث و توسعه فرهنگسراها و مراکز فرهنگی و هنری ، برگزاری دهها و بلکه صدها نمایشگاه داخلی و بین المللی کتاب ، افزایش میزان مطالعه در بین مردم ، افزایش کمی و کیفی آثار نمایشی بویژه در بخش فیلم و کسب موفقیتهای جهانی در این زمینه و مهمتر از همه ارتقاء بینش و آگاهیهای فرهنگی در سطح جامعه، از مهمترین گامهای فرهنگی جمهوری اسلامی به شمار می روند .
بی شک همانگونه که اشاره شد کسب این موفقیتها پس از عنایت الهی، مرهون خون شهدا و ایفای نقش تمامی آحاد جامعه اعم از زن و مرد پیر و جوان شهری و روستایی در صحنه‌های مختلف دفاع از انقلاب و سازندگی کشور قابل جستجو خواهد بود .
و کلام آخر اینکه تداوم این همه، همچون گذشته تنها و تنها در گرو همدلی، مشارکت عمومی و خلاقیت و نوآوری همراه با حضور فعال آحاد مردم در تمامی عرصه های سازندگی و توسعه علمی کشور و خنثی سازی توطئه دشمنان میسر خواهد بود، دشمنانی که تمام تلاش خود را معطوف مقابله با این حرکت تأثیر گذار نموده اند .
توضیح: برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه می‌توانید در همین سایت (سایت ره توشه) به مقاله دیگر اینجانب تحت عنوان «انقلاب اسلامی ایران، از دیروز تا امروز» مراجعه فرمایید.
احمدرضا هدایتی
اردیبهشت ماه ۱۳۸۶
منابع مورد استفاده :
============================================================================================
- روزنامه کیهان – شماره ۱۷۷۸۸ سال۸۲ و شماره ۱۸۲۴۱ سال ۸۴ و شماره های ۱۹۰۱۵ – ۱۹۰۱۶ – ۱۹۰۱۷ – ۱۹۰۲۰ – ۱۹۰۲۱ – ۱۹۰۱۷ – ۱۹۰۲۴- ۱۹۰۳۶ – ۱۹۰۴۱ سال ۸۶ و شماره های ۱۹۰۵۲ – ۱۹۰۵۳ – ۱۹۰۶۸ سال ۸۷
- روزنامه جمهوری اسلامی – شماره ۷۱۲۶ سال ۸۲ و شماره های ۸۲۶۶ – ۸۲۶۷ سال ۸۶ و شماره های ۸۳۰۲ – ۸۳۰۳ – ۸۳۰۵ – ۸۳۱۸ -۸۳۲۲ سال ۸۷
- روزنامه همشهری شماره ۳۷۰۴ سال ۸۴
- روزنامه شما – شماره ۴۱۲ سال ۸۴
- روزنامه اقتصاد – شماره ۳۱۲۸ سال ۸۴
- دنیای اقتصاد – شماره ۶۷۹ سال ۸۴
- روزنامه اطلاعات – شماره ۲۴۱۲۵ سال ۸۶
- هفته نامه صبح صادق – شماره ۳۳۹
- سایتهای اینترنتی و روابط عمومی وزارتخانه‌ها و سازمانهای ذیربط
