رهبر معظم انقلاب در پیروی از منویات بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی، بارها و در موارد مختلف مأموریتها و مسئولیتهای متنوع بسیج به‌خصوص نقش فرهنگی این نهاد مردمی را مورد تأکید قرار دادده‌اند.
ایشان در این رابطه در یکی از سخنرانی‌هایشان می‌فرمایند؛ «بسیج یعنی آمادگی، بسیج یعنی احساس تکلیف در همه لحظات، بسیج یعنی حضور در همه میدانهایی که از انسان در آن میدان کاری می‌طلبند و فرقی هم بین زن و مرد نیست» و این مفهوم مؤید این نکته است که بسیج باید در همه زمینه‌هایی که واگذاری مأموریت به بسیج محتمل است، باید در ابعاد مختلف ساختاری و سازمانی یا تجهیزات و امکانات و به خصوص تعلیم تربیت، از آمادگی لازم برخوردار باشد.
مرور مأموریتها و وظایف بسیج از جمله؛ فضا سازی فرهنگی در جامعه به منظور تقویت ارزشهای اسلامی و انقلابی، توسعه و عمق بخشیدن به آگاهیهای سیاسی و اجتماعی جوانان، توسعه تفکر بسیجی در جامعه و حتی پیشگامی در میدان سازندگی و خدمات دهی به مردم و یا کمک به ایجاد و حفظ امنیت، بیانگر این واقعیت است که بسیج مسئولیت بسیار سنگینی نه تنها برای ساخت درونی، بلکه در زمینه تعلیم و تربیت عمومی جامعه بر عهده دارد.
بدیهی است که برای تحقق این هدف و اجرای این نقش، بسیج باید ظرفیتها و توانمندیهای لازم برای حضور در همه عرصه‌های موردنیاز کشور را در خود ایجاد نماید.
همان‌گونه که اشاره شد، نقش تربیتی و آموزشی بسیج هم بُعد درون سازمانی یعنی ساخت مادی و معنوی درون سازمانی دارد و هم برون‌سازمانی و این مفهوم بدان معنا است که اجرای همه طرحها، برنامه‌ها و مأموریتهای بسیج باید پیوست فرهنگی داشته باشد.
دسترسی به منابع و متون آموزشی و تربیتی مناسب برای تعلیم و تربیت و ایجاد آمادگی در اعضاء و نیز تعلیم و تربیت عمومی یکی از ملزومات پیوست فرهنگی برای اجرای صحیح مأموریتها در عرصه‌های مختلف اعم از فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و یا دفاعی و امدادی محسوب می‌شود.
بررسی عملکرد بسیج در مأموریتهای مختلفی مانند؛ امداد و نجات، محرومیت‌زدایی، مقابله با ویروس کرونا و امثال آن نیز نشان می‌دهد که گاهی ضعف آموزشی و یا تربیتی مانع از استفاده بهینه از منابع و امکانات شده است و به همین دلیل، هدر رفت منابع را در پی داشته است.
به‌عنوان مثال مأموریتهای متنوعی مانند؛ امر به معروف و نهی از منکر، روشنگری و آگاه‌سازی عمومی جامعه، واکسیاناسیون فلج اطفال و مبارزه با گرانفروشی، امداد و نجات در حوادث غیرمترقبه مثل؛ سیل و زلزله، اطفای حریق مزارع و جنگلها، حفاظت از مراتع و جنگلها، حراست از منابع طبیعی و محیط زیست، حراست از میراث فرهنگی و اموال عمومی در شرایط عادی یا بحرانی، درختکاری و ایجاد فضای سبز، تعمیر و ساخت ابنیه و خانه در روستاها، محرومیت‌زدایی و کمکهای مؤمنانه، مقابله با کرونا و رفع آلودگی، ترویج کشاورزی و دهها و بلکه صدها مأموریت مشابه دیگر، همگی از مواردی هستند که اجرای اصولی و استفاده بهینه از منابع برای آنها، نیاز به آموزشهای تخصص و فنی و در واقع متون آموزشی دارد.
گاهی اجرای بهینه این مأموریتها از جمله عملیات امداد و نجات، مستلزم کسب دانش در سایر زمینه‌ها حتی موضوعاتی مثل روانشناسی و جامعه‌شناسی نیز می‌باشد و این در حالی است که در جریان اجرای برخی از مأموریتهای بسیج ملاحظه می‌شود که گاهی افراد، به علت شرایط اضطراری و فوریت کار، بدون آگاهی کافی در مورد چگونگی انجام مأموریت وارد میدان شده‌اند و لذا یا خودشان دچار آسیب می‌شوند و یا به مانعی در مسیر اجرای مأموریت دیگران و هدر رفت منابع تبدیل می‌شوند.
قطعاً بخش قابل توجهی از این ناکامی‌ها ناشی از ضعف نظام آموزشی و تربیتی و نیز فقدان منابع آموزشی مناسب و به روز در این زمینه است و باز این در حالی است که بسیج باید در اقدامی پیش‌دستانه و آینده‌نگرانه، حتی برای حضور در مأموریتهای احتمالی آینده مانند؛ کمک به مردم در حوادثی مانند؛ نشت تشعشعات هسته‌ای از مراکز اتمی و یا نشت مواد شیمیایی از مراکز تولید مواد شیمیایی یا آتش‌سوزی گسترده در شهرها یا حتی هجوم حشرات و سایر جانوران در شرایط خاص و یا یخبندان و خشکسالی و امثال آن نیز آمادگی داشته باشد.
در همین راستا و به‌منظور رفع این مشکل پیشنهاد می‌شود؛ «سازمان تدوین و تألیف متون آموزشی» در بسیج ایجاد و با کمک دستگاهها مختلف ذیربط دولتی و نیز مراکز آموزشی و اقشار مختلف بسیج، در مورد تدوین متون آموزشی موردنیاز کادر رسمی سازمان بسیج و اعضای ردههای مقاومت و همچنین عموم مردم در عرصه‌ها و موضوعات مختلف را برعهده بگیرد.
این سازمان می‌تواند با سیاستگذاری متمرکز و ترجیحاً اجرای غیرمتمرکز، با کمک سایر دستگاههای دولتی یا اقشار ذیربط بسیج، کار تعیین و اولویت‌گذاری موضوعات آموزشی مورد نیاز بسیج در حال و آینده و پس از آن تدوین متون آموزشی را با همکاری عوامل و عناصر مورداشاره انجام دهد.
بدیهی است که در هر حال گردآوری یا تدوین و توزیع منابع در رابطه با بخشی از موضوعات که فاقد متولی خاص است، باید رأساً توسط همین سازمان انجام شود و بقیه موارد با مدیریت، هدایت یا سفارش سازمان با استفاده از ظرفیتهای درون‌سازمانی یا برون‌سازمانی انجام شود.
البته برای انتقال مفاهیم و محتوای آموزشی به مخاطبین (اعم از درون سازمانی یا مردم) نباید فقط به تولید کتاب و جزوه اکتفاء نمود، بلکه باید از روشهایی نوینی مانند؛ تولید فیلم و انیمیشن و حتی ساخت وسایل کمک آموزشی یا حضور میدانی نیز بهره برد.
همچنین برای انتقال مطالب آموزشی و تربیتی به مخاطبین مورد نظر نیز می‌بایست، متناسب با شرایط استفاده از همه امکانات قابل دسترس از جمله؛ ایجاد سایت و کانال آموزشی در فضای مجازی، آموزش با کمک رسانه ملی، چاپ کتاب و جزوه و یا تولید سی دی را نیز موردتوجه قرار داد.
البته این سازمان می‌تواند، مسئولیت ثبت تجارب آموزشیِ مأموریتهای قبلی بسیج را نیز برعهده بگیرد.
به این ترتیب می‌توان مأموریتها و اهداف ذیل را برای این سازمان (سازمان تدوین و تألیف متون آموزشی تعریف نمود.
اهداف:
- مستندسازی تجارب آموزشی مأموریتهای گذشته، حال و آینده در قالب متون آموزشی
- تأمین متون آموزشی مورد نیاز بسیج برای آموزش بسیجیان و اجرای انواع مأموریتهای محوله
- تأمین متون آموزشی مورد نیاز بسیج برای اجرای آموزش مردم و فرهنگ‌سازی عمومی
- جلوگیری از کار موازی و تکراری و ایجاد هم‌افزایی در زمینه تدوین و تألیف متون
- سیاستگذاری متمرکز و اجرای غیرمتمرکز تدوین متون با کمک سایر دستگاهها و اجزا و ارکان بسیج
اهم وظایف سازمان تدوین:
- نیازسنجی مستمر متون آموزشی و تربیتی موردنیاز بسیج برای اجرای مأموریتهای حال و آینده
- شناسایی و اولویت‌گذاری متون آموزشی و تربیتی موردنیاز ردههای مختلف بسیج
- تقسیم‌کار و واگذاری مسئولیت تدوین به ردههای ذیربط یا افراد و دستگاههای موردنظر
- تدوین متون خاص و موردی که فاقد متولی مشخص می‌باشد
- تدوین کتب آموزش آمادگی دفاعی مدارس و به روز نمودن آنها
- نظارت دقیق بر حسن اجرای کار (کیفیت، انجام به موقع و تطابق با قوانین و مقررات و ….)
- شناسایی و گردآوری منابع موجود در داخل و خارح از سازمان و ارائه آن به ردههای ذیربط
- ایجاد سامانه‌های آموزشی موردنیاز با استفاده از روشها و ابزار نوین آموزشی برای ارائه متون
- شناسایی افراد صاحب قلم آشنا با هر موضوع برای تدوین متون و عقد قرارداد با آنها
- استاندارسازی و تأیید محتوا و متون آموزشی قبل از انتشار آنها
- انتشار و توزیع متونی که محتوای آنها تأیید شده است
- گردآوری سوابق اجرای مأموریتهای قبلی و تبدیل آنها به متون آموزشی
- ایجاد سامانه بانک جامع اطلاعات منابع آموزشی بسیج
- تولید فیلم و انیمیشن‌های آموزشی
ابزار موردنیاز برای ارائه آموزشها:
- آموزش از طریق رسانه ملی
- ایجاد سایت متون آموزشی اینترنتی
- ایجاد کانال متمرکز یا رده‌ای در فضای مجازی
- چاپ کتاب و جزوه و تولید سی دی
توضیح بسیار مهم: بدیهی که در گام بعد و بلکه همزمان با تأسیس سازمان مذکور، باید اقدامات لازم برای ارتقاء کمی و کیفی توان آموزشی ردههای مقاومت و سایر مراکز آموزشی بسیج و حتی تأسیس مراکز آموزشی جدید در موضوعات خاص نیز در دستور کار قرار گیرد.
بی شک این موصوع یکی از مهمترین، مطلوبترین و اثرگذارترین مأموریتهای و مسئولیتهای بسیج خواهد بود که می تواند به خوبی از عهده آن برآید.
بنابراین ضروری است که نظام آموزشی بسیج نیز بازنگری و به شکل کاملاً هدفمند، هوشمند، مرحله‌ای (رشد مرحله به مرحله و مقطع به مقطع مخاطبین) طراحی شود.
همچنین برای حفظ جذابیت کار و جلوگیری از هدر رفتن منابع برای انجام آموزشهای تکراری، باید از ارائه آموزشها به شکل پراکنده و غیرمنسجم پرهیز شود و حتی‌المقدور افراد شرکت‌کننده در هر نوع دوره آموزشی قبلاً از طریق برگزاری آزمون یا اخذ گواهی‌های آموزشی و امثال آن سطح‌بندی و در پایان دوره برای آنها در همه موضوعات گواهی معتبر صادر شود.
توضیح: علاقه‌مندان می‌توانند برای رؤیت یادداشتهای قبلی اینجانب در زمینه این نهاد مردمی، واژه «بسیج» را در همین سایت «سایت ره توشه – rahtooshe.com» جستجو و مطالب ارائه شده را مطالعه نمایند.
احمدرضا هدایتی
کارشناس ارشد مدیریت
۱۰/۷/۱۴۰۰
نشانی الکترونیکی: ARH110@yahoo.com نشانی سایت: rahtooshe.com
