متأسفانه کشور ما در منطقه حادثه‌خیز جهان واقع شده است و با این‌که تاکنون اقدامات نسبتاً خوبی مثل؛ ضابطه‌مندسازی ساخت‌وسازها، مقاوم‌سازی ابنیه، اجرای طرحهای آبخیزداری و احداث سد و سیل‌بند و امثال آن برای کاهش خسارات ناشی از حوادث طبیعی در کشور صورت گرفته، اما هرساله میلیاردها تومان از منابع مالی صرف کاهش اثرات و جبران خسارات ناشی از حوادث طبیعی از جمله سیل و زلزله می‌شود. البته امکان پیشگیری مطلق از بروز حوادث طبیعی به‌خصوص حوادثی مانند سیل و زلزله وجود ندارد و حتی اگر چنین امکانی وجود داشت، با توجه به تحریم‌های تحمیلی و شرایط اقتصادی کشور، اجرای بسیاری از طرحهای پیشگیرانه در این زمینه حداقل در شرایط فعلی امکان‌پذیر نبود.
این موضوع در مورد سایر کشورها نیز مصداق دارد و با این که به ظاهر در این رابطه اقدامات گسترده‌تری را برای پیشگیری از بروز حوادث طبیعی و یا کاهش خسارات ناشی از آن انجام داده‌اند، با این‌حال حتی کشورهایی مانند آمریکا و اروپا و یا کشورهایی مانند؛ ترکیه، هند و پاکستان نیز در بسیاری از موارد از مقابله با بحران‌های طبیعی عاجزند و حتی توانایی بازسازی مناطق آسیب‌دیده را نیز ندارند و پس از حادثه این مناطق را به بهانه کمبود منابع یا به این بهانه که مردم باید ضمن رعایت اصول ایمنی، اموالشان را بیمه کرده باشند، مناطق آسیب‌دیده را به همان شکل به حال خود رها می‌کنند، اما انصافاً در کشور ما در این مواقع همه دستگاه‌ها بسیج می‌شوند و با تمام توان پای کار می‌آیند و مردم نیز برای کمک به هموطنانشان سنگ تمام می گذارند.
اما این سوال اساسی همچنان وجود دارد که چرا این بسیج عمومی معمولاً به بعد از بروز حادثه موکول می‌شود و قبل از آن اقدامات لازم و کافی برای مهار و کاهش تلفات و خسارات حوادث صورت نمی‌گیرد. البته غفلت از این موضوع عمومیت ندارد و همان‌گونه که اشاره شد طی سال نیز برخی اقدامات مانند اجرای طرحهای آبخیزداری و احداث سیل‌بند یا مقاوم‌سازی ابنیه توسط برخی دستگاه‌ها انجام می‌شود.
لیکن از آنجا که به مصداق ضرب‌المثل معروف «علاج واقعه قبل از وقوع باید کرد». مهم این است که همان بسیج عمومی با همان شدت و گستردگی، قبل از بروز حوادث انجام شود و اگر قرار است کاری صورت بگیرد، قبل از بروز حوادث باشد تا هم هزینه به‌مراتب کمتری به کشور و مردم تحمیل شود و هم از شدت تلفات و خسارات کاسته شود و هم مجبور نشویم در بدترین شرایط جوی و محیطی وارد عمل شویم.
بدیهی است با توجه به این‌که انجام هرگونه اقدام قبل از بروز حوادث جنبه پیشگیرانه دارد، همه اقشار جامعه و به‌خصوص دستگاه‌های دولتی می‌توانند (در دو بخش شامل اقدامات لازم برای حفظ اموال خود و نیز انجام اقداماتی که جزء وظیفه ذاتی آنهاست و یا جنبه عام‌المنفعه دارد) در اجرای آن مشارکت داشته باشند.
به همین منظور پیشنهاد می‌شود با توجه به این که بنا بر پیش‌بینی سازمان هواشناسی، وقوع پدیده ال‌نینو (شرایط جوی بحرانی) با بارش‌های فرانرمال در سال‌جاری در کشورمان قطعی است، کارشناسان کلیه دستگاه‌های ذیربط در اسرع وقت با برگزاری جلسات مشترک، دستورالعمل‌های پیشگیرانه و کاهنده خسارات برای اجرا توسط دستگاه‌های دولتی و مردم را تهیه و در فرصت باقیمانده اجرا نمایند.
برخی از اقدامات قابل اجرا در این زمینه که می‌تواند از طریق بسیج عمومی، قبل از وقوع سیل‌های احتمالی با بسیج عمومی مردم و دستگاه‌های ذیربط انجام شود، عبارتند از؛
۱، تسریع در اجرای طرحهای آبخیزداری در فرصت باقیمانده و احداث سیل‌بندهای جدید و تقویت سیل‌بندهای موجود.
۲، پیش‌بینی و انجام اقدامات لازم برای تزریق آب‌های سطحی به منابع آب‌های زیرزمینی.
۳، لایروبی اصولی و کارشناسی شده رودخانه‌های فصلی و دائمی و رفع موانع عبور آب در نسیل‌ها و رودخانه‌ه (اعم از رودخانه‌های فصلی یا دائمی).
۴، احداث و پاکسازی سیستم جمع‌آوری فاضلاب و آب‌های سطحی در شهرها.
۵، احداث کانال هدایت آب در نقاطی که در معرض خطر سیل و روان‌آبها قرار دارند.
۶، طراحی، پیش‌بینی و نصب سامانه هشدار در مناطق حادثه‌خیز که احتمال وقوع سیل وجود دارد.
۷، همچنین با کمک سیستم اداری و رسانه ها از جمله رسانه ملی، اطلاع‌رسانی لازم انجام شود.
۸، آموزش عمومی برای جلوگیری و یا کاهش اثرات سیل از جمله؛ حتی المقدور فاصله گرفتن مردم از نقاط حادثه‌خیز، آماده‌کردن تعدادی گونی خاک برای جلوگیری از نفوذ آب به خانه‌هایی که در گودی و مسیر سیل‌های احتمالی قرار دارند توسط مالکین خانه‌ها، خارج کردن اموال آسیب‌پذیر از زیرزمین‌ها و نقاط گود خانه‌ها و محله‌ها و انتقال به مکان‌های مناسب، اجتناب از تخلیه نخاله و مصالح ساختمانی در مسیر سیلاب‌های احتمالی، تهیه و پیش‌بینی چادر مسافرتی و نایلون برای استفاده در مواقع ضروری و امثال آن.
توضیح: ار کلیه علاقه‌مندان دعوت می‌شود در صورت تمایل، واژه‌های «حوادث و بحران یا سیل و زلزله» را در سایت ره‌توشه (به نشانی ذیل) جستجو و سایر مطالب ارائه شده در این زمینه را نیز ملاحظه نمایند.
احمدرضا هدایتی
کارشناس ارشد مدیریت
۲/۷/۱۴۰۲
نشانی الکترونیکی: ARH110@yahoo.com نشانی سایت: rahtooshe.com
طیب الله
جناب حسینپور سلام؛
ممنون از لطف شما.
موفق باشید
سلام و درود.
امیدوارم گوش شنوایی وجود داشته باشد.
جناب آقای دکتر ذبیحی سلام؛
ممنون از لطف شما.
حتماً وجود دارد.
موفق باشید