امروزه استفاده از ابزار، امکانات و تجهیزات نوین مانند؛ رایانه، تبلت، تلفن همراه و یا اینترنت و حتی در پارهای از موارد، استفاده از برنامههای رادیو تلویزیونی شبکههای ماهوارهای، اجتناب ناپذیر و بلکه ضروری است، اما گاهی زیان این ابزار و امکانات به مراتب بیش از سود و منفعت آنهاست.
در بین این ابزار و وسایل، همه آنها کم یا زیاد مشمول این نکته میشوند، اما بهنظر میرسد خسارات و تأثیر نامطلوب «تلفن همراه ایرانی» یا همان «موبایل فرنگی» به دلایل مختلف از جمله؛ حجم کم و سهولت حمل و نقل، امکان دسترسی آسان به فضای مجازی، امکان استفاده در شرایط، اوقات و محیطهای مختلف و به شکل کاملاً انفرادی و خصوصی و نیز فراگیر بودن استفاده از آن توسط اکثر افراد جامعه (از زن و مرد تا کوچک و بزرگ)، بیش از سایر ابزار است.
شاید به همین دلیل است که برعکس برخی از خانوادههای ایرانی که در سالهای اخیر بلافاصله پس از تولد، برای فرزندشان پیج اینستاگرام میسازند و حتی قبل از رفتن به مدرسه برایش تلفن همراه یا تبلت میخرند، حتی فردی مانند «بیل گیتس» (مالک مایکروسافت و دومین مرد ثروتمند جهان)، تا سن ۱۴ سالگی به هیچ یک از بچههایش اجازه استفاده از تلفن همراه را نداده است.
البته نباید از نقش مخرب شبکههای تلویزیونی ماهوارهای و سایر ابزار ورود به فضای مجازی غافل شد، اما همانگونه که اشاره گردید، ویژگیهای تلفن همراه، این وسیله را از سایر موارد متمایز ساخته و آن را به تهدیدی بزرگ و جدی بهخصوص برای «نسل جوان» که «امیدهای آینده کشور» محسوب میشوند، تبدیل نموده است..
شاید برخی از افراد جامعه بهخصوص کسانی که فرهنگ ایرانی را به فراموشی سپرده و یا از مبانی اعتقادی و اخلاقی مستحکمی برخوردار نیستند، با این مطلب و آنچه در ذیل آمده موافق نباشند و بگویند، بهرمند شدن از هر راه و روش و یا ابزار و امکانات نوینی، هزینههای خاص خودش را دارد و برای برخورداری از مزایای آن باید، به این هزینهها با دیده اغماض نگریست و به آنها تن داد، اما در آن سوی سکه واقعیات تلخ دیگری نیز نهفته است.
حتماً شما هم میپرسید کدام هزینهها و چرا و چگونه؟ در پاسخ به این سوال باید یادآوری شود، که اکثر این امکانات و به تعبیر دیگر، این میهمانان ناخوانده هنگامی وارد منازل ما شدند، که هنوز فرهنگ استفاده درست از آنها ایجاد نشده بود و بسیاری از ما حتی با چگونگی استفاده از امکانات و ظرفیتهای خدماتی این وسایل آشنا نبودیم و متأسفانه هماینک نیز اطلاعات بسیاری از ما نسبت به فرزندانمان بسیار اندک است.
به همین دلیل؛ بسیاری از این ابزار از همان ابتدا و در گام نخست صرفاً به عاملی برای فخرفروشی و به رخ کشیدن ثروت و داراییهای عمدتاً بادآورده برخی از افراد جامعه تبدیل شد، آفتی که سبب شد تا برخی از این افراد با حرص و ولع تمام، دائماً در انتظار ورود ابزار و حتی مدلهای جدیدتر از یک وسیله و مترصد تعویض آنها باشند و افراد عادی جامعه را نیز متأثر رفتار خود نمایند.
البته این موضوع فقط محدود به رایانه و تبلت یا گوشی تلفن نمیشود و انواع خودرو و سایر وسایل زندگی را نیز شامل میشود، اما باز در این آوردگاه نیز، گوشی تلفن همراه یا موبایل، گوی سبقت را از آن خود ساخته و برخی از جوانان را به نوعی معتاد ویژگیها و شرایط خود ساخته است.
اما معایب و تهدیدهای این وسایل بهخصوص موبایل، کدامند؟
بررسی آمار و اطلاعات نشان میدهد، از حدود سال ۱۳۷۲ که آنتنهای ماهوارهای و اینترنت و پس از آن و بهتدریج، انواع رایانه و تبلت و همچنین اولین تلفنهای همراه هوشمند وارد زندگی ما شدند، ناهنجاریهای اجتماعی مانند؛ طلاق، فساد اخلاقی، پدیده ازدواج سفید، اختلاط محرم و نامحرم و حتی اختلاس، رانتخواری و پارتیبازی، با رشد جهشی مواجه شده است.
تغییر سبک زندگی یکی دیگر از پیامدهای منفی استفاده نامطلوب از این ابزار به شمار میرود، بهگونهای که با ورود این امکانات و اطلاعات غلط و درستی که از طریق آنها به جامعه تزریق میشود، تغییرات محسوسی در نحوه رفتار، آرایش، پوشش و حتی تغذیه و خوراک بسیاری از افراد جامعه ایجاد شد و بر خلاف ارزشهای اسلامی و ایرانی، همنشینی با سگ و گربه در خانه و همچنین اشرافیگری و زندگی به اصطلاح لاکچری به یک فرهنگ فراگیر برای صاحبان قدرت و ثروت تبدیل شد.
رفتوآمدهای فامیلی و حتی غیرفامیلیِ نامتعارف و ناهمگون با فرهنگ ایرانی و اسلامی نیز پس از ورود این ابزار به زندگی مردم، شکل عادی به خود گرفت و در نهایت، قبح روابط نامشروع بین پسر و دختر و حتی تبادل مسائل جنسی در برخی از خانوادهها و بین بسیاری از جوانان، به بحثی نسبتاً فراگیر و عادی مبدل گشت.
بروز مشکلات جانبی دیگری مانند؛ اُفت شدید تحصیلی دانشآموزان و حتی دانشجویان و همچنین کاهش راندمانکاری کارمندان دولت و حتی بخش خصوصی و عمومی که ناشی از افراط و تفریط در بهکارگیری و استفاده ناسالم از این امکانات است، از دیگر عوارض نامطلوب ورود بیبرنامه این ابزار به پیکره جامعه محسوب میشود و تاکنون خسارتهای فراوانی را به کشور وارد نموده است.
برای اثبات این ادعا، کافی است میزان و مدت استفاده شبانه روز کاربران، بهویژه دانشآموزان از این وسیله و بازخورد نتایج حضور تقریباً مستمر آنها در فضای مجازی برای کسب علم و دانش یا پیشرفت امورکاری و تحصیلی آنها را به طور واقعی مورد بررسی قرار دهیم، تا واقعیات را بیشتر لمس کنیم.
تغییر رفتارهای اجتماعی و بروز اختلالات رفتاری مانند؛ گوشهگیری و پرخاشگری ناشی از وابستگی جوانان و نوجوانان و حتی کودکان به این وسیله نیز، آفت دیگری است، که طی یکی دودهه اخیر، آثار آن به راحتی در چهره و رفتار این طیف سنی، محسوس و مشهود بوده است.
حضور مستمر و افراطگونه اعضای خانواده و سایر افراد جامعه در فضای مجازی و سرقت و انتشار تصاویر و اطلاعات شخصی کاربر و خانواده وی و تبادل اطلاعات مضر و آلوده از طریق وسایلی مانند موبایل نیز، از دیگر مشکلاتی است که در سالهای اخیر به دغدغه جدی بسیاری از خانوادهها تبدیل شده است.
این روزها دامنه اطلاعات راست و دروغی که در فضای مجازی از طریق وسایلی مانند موبایل منتشر میشود، بسیار گسترش یافته و این وضعیت سبب شده تا خانوادهها به همان میزان با افزایش انتظارات و توقعات معمول و غیرمعمول و منطقی و بعضاً غیرمنطقی اعضای خانواده در امور مختلف زندگی مواجه شوند، بهطوری که بنا بر اظهارات مسئولین و کارشناسان ذیربط، حتی روابط زناشویی بین زن و شوهر نیز تحت تأثیر اطلاعات منتشره از طریق این وسایل قرار گرفته و از خطرات آن در امان نمانده است.
این در حالی است که اگرچه ابزار و روشها بر اثر مرور زمان دچار تغییر و تحول میشوند، اما اصول و ارزشهای اخلاقی و اعتقادی که پایه و اساس فرهنگ ما را میسازند، معمولاً تغییر ناپذیرند و به راحتی دستخوش دگرگونی نمیشوند.
بنابراین؛ با جرأت میتوان نتیجه گرفت که بخش عمده ناهنجاریهای اخلاقی و رفتاری جامعه امروز ما، بهخاطر افراط و تفریط در دامن زدن به موضوع اختلاف نسلها و به فراموشی سپردن خط قرمزهای فرهنگی و اعتقادی و نادیده انگاشتن عوارض و پیامدهای دراز مدت در استفاده نادرست از این ابزار است.
در واقع مجموع این عوامل باعث شده تا هماکنون بسیاری از ما، بیش از آنکه سفیر صدور فرهنگ پر افتخار ایرانی و اسلامی باشیم، به موقعیتی برای دریافت و انتشار فرهنگ بیگانه تبدیل شدیم.
کلام آخر اینکه؛ اگرچه برای بازگشت به شرایط قبل و استفاده کنترل شده از مزایای تلفن همراه توسط فرزندانمان کمی دیر شده است، اما اگر واقعاً نگران آینده و سلامت ذهنی، روحی، رفتاری و اخلاقی آنها هستیم باید، ضمن افزایش اطلاعاتمان در این زمینه، از چشم و هم چشم بازی و رقابت با دیگران بر سر خرید این وسایل برای فرزندانمان جداً خودداری نماییم.
علاوه براین؛ باید حتی المقدور امکان دسترسی آنها به این وسایل را محدود و در آینده نیز از خرید تلفنهای هوشمند (که دارای سیستم عاملهایی مانند؛ اندروید، آی او اس و ویندوز فون هستند) برای آنها بهخصوص تا قبل از پایان تحصیلات متوسطه (بلوغ فکری و رفتاری) اجتناب و نهایتاً به خرید گوشیهای معمولی که فقط امکان ارتباط تلفنی و ارسال و دریافت پیامک را دارند، اکتفا نماییم.
یادمان نرود که؛ بهرغم محاسن فراوانی که برای این وسایل قابل ذکر است، اما استفاده نادرست و نامتناسب با شرایط سنی از این وسایل، برای جوانان همانند بمبهای مخرب و کوچکی (از نوع الکترونیکی) است که دیگران با آگاهی از شرایط آنها، برای خودزنی و عملیات انتحاری در اختیارشان قرار دادهاند.
توضیح تکمیلی؛ از کلیه علاقهمندان دعوت می شود در صورت تمایل برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد آثار مخرب ماهواره، فضای مجازی و بازیهای رایانهای بر خانوادهها، بهویژه جوانان کشور، عنوان «میهمانان ناخوانده» را در همین سایت (رهتوشه rahtooshe.com) جستجو و مقالات ارائه شده در این رابطه را مطالعه فرمایند.
احمدرضا هدایتی
کارشناس ارشد مدیریت
۱۵/۲/۹۸
نشانی الکترونیکی: ARH110@yahoo.com نشانی سایت: rahtooshe.com