متأسفانه ضعف نظام تعلیم و تربیت در کشور و نیز خیانت و بیتوجهی برخی از مسئولین و مدیران، سبب شده تا مسائل ارزشی نظیر حجاب و عفاف بهتدریج تحتالشعاع سایر مسائل بهویژه مسائل اقتصادی قرار گرفته و یا قربانی مسائل سیاسی شود.
از سوی دیگر نگاه سطحی به موضوع و بهکار گرفتن افراد غیرحرفهای و اسنفاده از روشهای نادرست عمدتاً سلبی و قهرآمیز برای حل موضوع نیز باعث شده تا بهرغم اقدامات گسترده و متعدد فرهنگی نهتنها نتیجه لازم در این زمینه عاید نشود، بلکه اقدامات مورداشاره نتیجه معکوس در پی داشته باشد.
این در حالی است رهبر معظم انقلاب بارها در مورد ضرورت توجه به حفظ و تعمیم اصول و ارزشهای اسلامی با بهکارگیری تمام ابزار و ظرفیتهای موجود و قابل دسترس از جمله؛ فرصت تحصیلی جوانان، ظرفیت شعر و شاعری، قابلیتهای رسانه ملی و فضای مجازی و امثال آن و همچنین اجرای اصولی فریضه امر به معروف و نهی از منکر در برخورد با ناهنجاریهایی مانند بدحجابی سخن گفتهاند و در عینحال بر ضرورت بهکارگیری افراد واجد شرایط برای انجام این مهم و خودداری از برخوردهای خشن تأکید داشتهاند.
بهعنوان مثال؛ ایشان در دیدار علما و روحانیون خراسان شمالی در تاریخ ۱۲/۵/۹۵ درباره خانمهایی که در عرف معمولی به آنها میگویند «خانم بدحجاب» فرمودند: «و سنّه من نبیّه»، که ظاهراً عبارت است از «مداراه النّاس» ؛ مدارا کنید. ممکن است ظاهر زنندهای داشته باشد؛ داشته باشد. بعضی از همینهایی که در استقبال امروز بودند و شما – هم جناب آقای مهماننواز، هم بقیه آقایان – الان در این تریبون از آنها تعریف کردید، خانمهایی بودند که در عرف معمولی به آنها میگویند «خانم بدحجاب»؛ اشک هم از چشمش دارد میریزد. حالا چه کار کنیم؟ ردش کنید؟ مصلحت است؟ حق است؟ نه، دل، متعلق به این جبهه است؛ جان، دلباخته به این اهداف و آرمانهاست. او یک نقصی دارد. مگر من نقص ندارم؟ نقص او ظاهر است، نقصهای این حقیر باطن است؛ نمیبینند. «گفتا شیخا هر آنچه گوئی هستم / آیا تو چنان که مینمائی هستی؟». ما هم یک نقص داریم، او هم یک نقص دارد. با این نگاه و با این روحیه برخورد کنید. البته انسان نهی از منکر هم میکند؛ نهی از منکر با زبان خوش، نه با ایجاد نفرت. بنابراین با قشر دانشجو ارتباط پیدا کنید.»
با این حال به نظر میرسد در سایه کمتوجهی و سهلانگاری برخی از مسئولین و با شیطنت دشمنانی که طی سالیان گذشته با یک هجمه تبلیغاتی گسترده از هر نوع شگرد و ابزار و روشی برای ترویج بدحجابی و بیحجابی علیه ایران اسلامی استفاده کردهاند، اینک در شرایطی قرار گرفتهایم که استفاده از روشهای سلبی و قهرآمیز اجتناب ناپذیر است.
شاید به همین دلیل است که رهبر معظم انقلاب ضمن توصیه به استفاده از روشهای عطوفتآمیز و مُداراگونه، در سخنرانی ۱۷ اسفند ۹۷ در دیدار مداحان اهلبیت علیهم السلام، درباره مسئله حجاب صریحاً تاکید میکنند؛ «آنچه حرام شرعی است نبایستی به صورت آشکار در کشور انجام گیرد»
ایشان در ادامه این سخنرانی ضمن اشاره به تلاش همهجانبه و بیوقفه دشمنان در این زمینه، متذکر میشوند که؛ «پولهای زیادی خرج می کنند، فعّالیّت زیادی میکنند، صدها رسانه را -از انواع و اقسام رسانهها- به کار میگیرند برای اینکه بتوانند روی این نقطهی حسّاس، [یعنی] نقطهی هویّت مستقلّ فرهنگیِ زنِ مسلمان، اثرگذاری کنند؛ دشمنان ما واقعاً خودشان را در خارج از کشور [برای این کار] میکشند؛ از طُرق مختلف؛ حالا چقدر پول خرج میشود برای اینکه بتوانند این تلویزیونها و این رادیوها و این فضای مجازی و این سایتهای اینترنتی را به کار بیندازند -مدام تبلیغ بکن، بگو، بگو، صد بار- که چه بشود؟ که نتیجهاش بالاخره این بشود که مثلاً فرض کنید چهار دختر فریب بخورند و در خیابان حجابشان را بردارند. اینهمه خرج، اینهمه زحمت، اینهمه فکر، پشت سر این کار است، دارند تلاش میکنند، [امّا] تلاششان عقیم است؛ نتیجهاش این است که چهار نفر -حالا چهار دختر در گوشه کناری- فریب بخورند یا انگیزههای گوناگونی پیدا کنند؛ بعضیشان هم ممکن است پول بگیرند -حالا من نمیدانم، نمیتوانم قطعاً بگویم- و این روسری را از سرشان بردارند یعنی مثلاً ما چه شدیم! نتیجهی همهی آن تلاش، خلاصه میشود در این نتیجهی کوچکِ حقیر.
خب، تا اینجا مسئلهای نیست؛ [امّا] آنچه بنده را حسّاس میکند، این است که ناگهان شما میبینید از دهان یک گروهی از افرادی که جزو خواص محسوب میشوند، مسئلهی «حجاب اجباری» مطرح میشود؛ معنایش این است که یک عدّهای نادانسته -حالا من میگویم نادانسته؛ انشاءالله نادانسته است- همان خطّی را دنبال میکنند که دشمن با آنهمه خرج نتوانسته است آن خط را در کشور به نتیجه برساند؛ همان خط را دارند دنبال میکنند؛ در بین اینها روزنامهنگار هست، در بین اینها روشنفکرنما هست، در بین اینها آخوند و معمّم هست.
[میگویند] «امام که فرمودند باید زنها باحجاب باشند، همه زنها را نگفتند»! حرف بیخود! ما بودیم آنوقت، ما خبر داریم؛ چطور اینجور است؟ امام در مقابل یک منکر واضحی که بهوسیلهی پهلوی و دنبالههای پهلوی در کشور به وجود آمده بود، مثل کوه ایستاد، گفت باید حجاب وجود داشته باشد.
در مقابل همه منکرات، امام همینجور محکم ایستاد. همان وقت بحث تجارت مشروبات الکلی بود؛ ما در شورای انقلاب بودیم، جلسات مشترکی با دولت داشتیم، همان وقت کسانی بودند که معتقد بودند تجارت مشروبات الکلی برای کشور فایده دارد، ما از این فایده چطور صرفنظر کنیم؛ مایل بودند این تجارت ادامه پیدا بکند، از بیرون شراب بیاورند. امام قرص و محکم ایستاد؛ در مقابل حرام الهی، امام بزرگوار میایستاد و ایستاد؛ این حرام الهی بود.
حالا آقا از آن طرف درآمده [میگوید] که «آقا! این گناه که مثلاً از غیبت بزرگتر نیست؛ چرا شما در مقابل غیبت کسی را تعقیب نمیکنید، در مقابل این [کار] که مثلاً روسری را بردارد یا بیحجاب باشد، تعقیب میکنید». ببینید چه [خطایی]؟ عدم تشخیص؛ آنچه انسان [از آن] رنج می برد، این است که تشخیص نیست. ما که نگفتیم اگر کسی در خانهی خودش در مقابل نامحرم روسریاش را برداشت، ما او را تعقیب میکنیم؛ [خیر] ما او را تعقیب نمیکنیم، در خانه خودش است، کار شخصی میکند. آن کاری که در ملأ انجام میگیرد، در خیابان انجام میگیرد، یک کار عمومی است، یک کار اجتماعی است، یک تعلیم عمومی است؛ این [خطا]، برای حکومتی که به نام اسلام بر سرِ کار آمده است تکلیف ایجاد میکند. حرام، کوچک و بزرگ ندارد؛ آنچه حرام شرعی است نبایستی بهصورت آشکار در کشور انجام بگیرد.»
با این حال همانگونه ایشان در جریان دیدار اخیر ائمه جمعه در ۵ مرداد ۱۴۰۱ فرمودند «در این موضوعات باید بسیار متین و منطقی و به دور از احساساتِ بیمورد، ورود کرد و باید با دلایل روشن، آن منطق استعماری غربی افشا و تبیین شود.»، نباید فراموش کنیم که در هر حالت از نظر ایشان، روشهای فرهنگی، تبیینی، اقنایی، ترغیبی و تشویقی در اولویت قرار دارد و این موضوع هرگز نباید مورد غفلت واقع شود.
دستهبندی مخاطبین موضوع:
قبل از ورود به راهکارهای پیشنهادی لازم است، ابتدا یک شناخت اجمالی نسبت به گروههای مخاطب موردنظر و اهداف احتمالی آنها در این زمینه ایجاد شود.
صرفنظر از دشمنان خارجی و رسانههای وابسته به آنها به نظر میرسد، جامعه هدف را میشود در چند دسته به شرح ذیل دستهبندی کرد.
گروه اول؛ مزدوران داخلی و خارجی نظام سلطه که که در همراهی با دشمنان، کاملاً مغرضانه و با هدف ترویج و تبلیغ بیحجابی و بدحجابی وارد میدان شدهاند.
گروه دوم؛ افراد بیبندوبار، فاسد و شهوتجویی که بویی از غیرت نبردهاند و با انگیزه سیاسی یا غیرسیاسی خواهان کشف حجاب و حضور ناهنجار در جامعه هستند.
گروه سوم؛ افرادی که غرض سیاسی ندارند، اما از نظر اعتقادی موضوع حجاب و عفاف برایشان اهمیت جندانی ندارد و فاقد انگیزه خاص برای حفظ حجاب هستند.
گروه چهارم؛ افرادی که تحت تأثیر سه گروه اول فریب خورده و آگاهانه یا ناآگاهانه و عمدتاً از سر لجبازی (به بهانه برخی مشکلات موجود) در حال همراهی و در واقع نوعی همکاری با آنها هستند.
گروه پنجم؛ افراد متدین و معتقدی که در هر حال مقید به رعایت عفاف و حجاب اسلامی هستند، اما تداوم و حفظ وضعیت آنها نیاز به حمایت دارد و چه بسا از جمله افرادی هستند که میتوانند به اشکال مختلف در تعمیم و نهادینهسازی فرهنگ حجاب و عفاف نقش داشته باشند.
طبیعی است که نحوه برخورد با هر گروه مستلزم استفاده از ایزار و روشهای متناسب با وضعیت آنهاست، چرا که بهعنوان مثال؛ هدایت و اصلاح برخی از گروهها از جمله گروه سوم و چهارم راحتتر است، در حالی که ممکن است برای اصلاح گروه اول و دوم نیاز به برخوردهای قهرآمیز باشد و باز این در حالی است که گروه پنجم شاید فقط نیاز به حمایت و پشتیبانی و تأیید داشته باشند.
برخی از راهکارهای پیشنهادی:
اقدامات اساسی و زیرساختی
- اصلاح نظام آموزشی با تأکید بسیار ویژه بر بخش تربیتی آن با همکاری متخصصین علوم دینی، علوم اجتماعی و کارشناسان روانشناسی و جامعهشناسی برای نهادینهسازی حجاب در محیطهای آموزشی از مدرسه تا دانشگاه بهعنوان مهمترین، اصلیترین، مؤترترین و ماندگارترین بخش کار.
- بازنگری در برنامههای رسانه ملی با هدف تولید فیلم و برنامههای فاخر در جهت ترویج حجاب با توجه به نقش اساسی که صدا و سیما در تعلیم و تربیت عمومی دارد.
توضیح: متأسفانه در حال حاضر در بسیاری از فیلمهای ایرانی، خواسته یا ناخواسته چهره خانوادههای متدین و بهخصوص زنان محجبه مخدوش و از نظر تحصیلی، رفتاری، اخلاقی و حتی اقتصادی بد و ناموفق و بالعکس خانمهای مانتویی موفق و متین و موقر و توأم با آرامش خیال جلوه داده میشوند.
- از آنجا که در پارهای از موارد و در مورد برخی از افراد، مشکلات اقتصادی و معیشتی به بهانهای برای نافرمانی مدنی و هنجارشکنی در برابر قانون و اصول و ارزشهای اجتماعی تبدیل شده، لذا بازسازی و احیاء اعتماد عمومی از طریق سرعت بخشیدن به انجام اقدامات اصلاحی در بخشها و موضوعات مختلف نیز نقش تعیینکنندهای در رفع این مشکل دارد.
- تسریع در ابلاغ و اجرای قانون صیانت از فضای مجازی بهعنوان سرمنشاء بسیار مهم و اصلی بروز و گسترش ناهنجاریهای اخلاقی در جامعه.
- تسریع در ابلاغ و اجرای قانون حجاب و عفاف و نیز اطلاعرسانی عمومی در مورد محتوای این قانون.
- ترغیب شعرا و نیز نویسندگان و طراحان کتاب کودک به طراحی و تدوین محتواهایی که به نوعی مروج حجاب و عفاف هستند.
- برگزاری اردوهای فرهنگی توجیحی و تفریحی برای طراحان البسه و طراحان نقش روی البسه، کیف مدرسه و بستهبندی کالاها و نظایر آن.
- ترغیب مراکز تولید اسباب بازی به ساخت اسباببازیهایی که به نوعی مروج حجاب و عفاف هستند.
- اولویت به ایحاد باور قلبی، نهادینهسازی و رفع مشکل حجاب و عفاف در خانواده متولیان و مجریان صیانت از حجاب و عفاف بهخصوص در مورد برخی از خانوادههای فراجا، با انجام اقدامات فوق و مشابه آن.
اقدامات فرهنگی و تربیتی
- برگزاری اردوهای عمومی تفریحی و تربیتی با محوریت حجاب و عفاف برای اقشار و اصناف مختلف از جمله؛ کارمندان دولت، پرستاران و معلمین زن با هدف ترویج حجاب برای هر دو گروه با حجاب و بدحجاب با همفکری کارشناسان حرفهای رونشناسی، جامعهشناسی و حوزوی و با کمک دستگاههای ذیربط از جمله؛ آموزش و پرورش، بسیج و سازمان تبلیغات اسلامی.
- برگزاری دوره های آموزشی تخصصی در این زمینه برای معلمین زن مدارس و تربیت تخصصی بانوان مربی و یا آمر به معروف و ناهی از منکر با کمک حوزه های علمیه خواهران.
- کار فرهنگی برای خانوادهها با کمک مساجد با حضور در مجتمعها و بین خانوادهها با محوریت ائمه جمعه و جماعات و کمک طلاب خواهر و معلمین زن واجدشرایط.
- کار فرهنگی ترغیبی و تشویقی و تبیینی برای دانش آموزان با مشارکت مدارس و مساجد و حوزههای علمیه.
- اجرای آموزشهای حرفهای برای تغییر و اصلاح رفتار آمران به معروف و ناهیان منکر بهویژه گشت ارشاد در برخورد با بدحجابها به عنوان یک هموطن ایرانی.
- برگزاری مسابقات مختلف و متنوع فرهنگی با موضوع حجاب و عفاف با جوایز ارزنده با کمک دستگاههای ذیربط و مساجد و سایر مراکز فرهنگی.
اقدامات پژوهشی و مطالعاتی و تبیینی
- پژوهش و مصاحبه به بانوان محجبه ایرانی و خارجی و خانواده های آنها در مورد تأثیرات مثبت حجاب بر زندگی فردی و اجتماعی و انتشار نتایج از طریق رسانه ملی.
- انجام کار مطالعاتی و مصاحبه با زنان غیرمسلمان و تازه مسلمان که حجاب را برگزیدهاند و تأثیرات مثبت حجاب بر زندگی آنها و انتشار نتایج آن با کمک رسانهها.
- پژوهش در مورد آثار نامطلوب استفاده بیش از حد از لوازم آرایشی در ابعاد مختلف فرهنگی اجتماعی، اقتصادی، سلامت فردی و … و تبیین و قیاس آن با سایر کشورها برای افکار عمومی.
- پژوهش در مورد علت بالا بودن آمار ناهنجاریهای اخلاقی و تجاوز به زنان در غرب و تبیین آن برای خانوادهها.
- بیان نظرات صاحبنظران بیطرف غربی و شرقی در مورد اثرات مثبت حجاب با کمک رسانهها و فضای مجازی.
- اختصاص موضوع انشا و تحقیق دانش آموزی به موضوع حجاب و عفاف و آثار مطلوب آن در جامعه و خانواده.
- ترغیب دانشجویان به ویژه دانشجویان رشته های علوم اجتماعی به تهیه مقاله، تدوین پایان نامه و رساله با موضوع حجاب و عفاف.
- انجام پروژهها مطالعاتی و بیان پیشینه حجاب در ادیان مختلف و در ایران باستان و سایر کشورها.
- پژوهش در مورد میزان تهدیدات و آسیبپذیری زنان بد پوشش و تعرض به زنان بیحجاب و بدحجاب نسبت به محجبه و انتقال آن به افکار عمومی جامعه با روشهای حرفهای.
- بیان اهداف و علت پنهان و آشکار دشمنان از جنگ با حجاب و عفاف در ایران و هجمه گسترده تبلیغاتی آنها در این زمینه.
اقدامات رسانهای و تبلیغی
- تربیت و اعزام مبلغین حرفهای حجاب و عفاف به مساجد، مدارس، ادارات و سایر مراکز دولتی و غیردولتی و اماکنی مانند؛ مترو، ترمینالهای مسافربری و فرودگاهها.
- استفاده از ظرفیت ناوگان حمل و نقل هوایی، دریایی، ریلی و زمینی مانند؛ فضای داخل ایستگاهها یا داخل تاکسی و اتوبوس و قطار یا هواپیما برای تبلیغ و ترویج حجاب و عفاف با شعارها و تصاویر مناسب و اثرگذار.
- الزام شهرداریها به طراحی دیوارنوشته و نصب تابلوهای ترجیحاً ترغیبی و نیز هشداردهنده و انذاردهنده در مورد حجاب با استفاده از آیات و روایات اسلامی.
- ایجاد سایت، کانال و گروه تخصصی با موضوع حجاب و عفاف در فضای مجازی با کمک فعالان واجدشرایط فضای مجازی و یا از طریق دستگاهها و نهادهای ذیربط مانند حوزههای علمیه و ارشاد.
- تولید فیلم و انیمیشن و کلیپ حرفهای و کارشناسی شده در رسانه ملی و فضای مجازی در مورد پیامدهای مثبت و منفی حجاب و عفاف با تشکیل گروههای مردمی و دولتی تخصصی.
- ایجاد یک هشتگ با یک عبارت مناسب و جذاب در فضای مجازی در حمایت از حجاب و عفاف.
اقدامات ترغیبی و تشویقی
- ترغیب و تشویق کارگردانان و تهیه کنندگان متعهد به تولید فیلمهای ارزشی و فاخر که بهطور مستقیم و ترجیحاً غیرمستقیم مروج و معرف حجاب و عفاف باشند.
- شناسایی، تشویق و تقدیر و معرفی سلبریتیهای متعهد به حجاب و ارزشهای اسلامی و خانواده های آنها (اعم از بازیگر و ورزشکاران) با کمک رسانهها
- معرفی بانوان محجبه موفق با هدف الگوسازی در سطح جامعه و بین جوانان و نوجوانان با کمک رسانهها و به خصوص رسانه ملی.
- تشویق و ترغیب افراد و رسانههای فعال در این زمینه در قالب همایشهای اختصاصی و جشنوارهها.
- ترغیب و تشویق تولیدکنندگان و طراحان البسه و سایر محصولات مروج فرهنگ و عفاف.
- تقدیر از کارکنان زن محجبه و یا خانوادههای محجبه کارکنان مرد دولت در هفته حجاب و عفاف.
ارائه خدمات رفاهی و تسهیلاتی
- ساخت ورزشگاه و مراکز تفریحی و خدماتی ویژه بانوان محجبه و یا اختصاص تخفیف و تسهیلات ویژه از سوی مراکز موجود به آنها.
- اختصاص یارانه به چادر و پوشش اسلامی با حمایت و مساعدت دولت.
- اختصاص امتیازات ویژه به بانوان محجبه در تمام بخشها و دستگاهها.
اقدامات سلبی و بازدارنده
- اتخاذ تدابیر لازم برای خنثیسازی اثرات مخرب شبکههای تلویزیونی ماهوارهای اعم از آفندی و یا پدافندی با اقداماتی مانند؛ ایحاد اختلال در پخش برنامههای آنها، روشنگری یا ساخت فیلمهای فاخر و سایر اقدامات مشابه.
- اخطار به کسبه و لباس فروشیهای نامتعارف و جمع آوری لباسهای مبتذل از فروشگاهها.
- برخورد با طراحان، تولیدکنندگان و فروشندگان البسه و سایر محصولات مغایر با حجاب و عفاف.
- گسترش و افزایش گشت ارشاد با رویکرد جدید و ترجیحاً تشویقی و تبلیغی.
- برخورد قضایی با مغرضین و مزدوران بیگانه که مروج ناهنجاریهای اخلاقی در داخل کشور هستند.
سایر اقدامات مؤتر
- نامگذاری معابر و اماکن به نام حجاب و عفاف و نیز به نام بانوان شهیده و بانوان الگو و موفق اعم از ایرانی و خارجی.
- فراهم نمودن شرایط برای ایجاد ارتباط صمیمانه بانوان محجبه واجدشرایط با افراد بدحجاب با هدف ایجاد وحدت عاطفی و جذب و ترویج و تعمیم فرهنگ حجاب و عفاف.
- پرداختن به همه ابعاد و مولفههای مختلف حجاب و عفاف از جمله؛ نوع پوشش، نوع آرایش سر و صورت، لوازم آرایشی، ارتباط با نامحرم، حضور در جامعه و امثال آن.
- تأکید ویژه بر ضرورت توجه به حجاب و عفاف هر دو جنس زن و مرد در جامعه.
- برگزاری یک راهپیمایی گسترده و برنامهریزی شده در سراسر کشور در حمایت از حجاب و عفاف.
توضیحات بسیار مهم؛
- لازم است در تمام موارد از نظر کارشناسان حرفهای دینی و مذهبی، کارشناسان روانشناسی و جامعهشناسی و حتی کارشناسان جنگ روانی استفاده شود تا از بروز پیامدهای ناخواسته و نامطلوب اقدامات موردنظر در کوتاهمدت و بلندمدت پیشگیری شود.
چه بسا بسیاری از پیشنهادات فوق بهخاطر پیامدهای دراز مدت و یا امکان اجرای نادرست از دستورکار خارج و موارد دیگری جایگزین شود. بهعنوان مثال؛ شاید اینگونه تشخیص داده شود که استفاده بیش از حد از ابزار مادی برای ترغیب بانوان به حجاب و عفاف تأثیر وضعی منفی برجای بگذارد و یا بالعکس در شرایط کنونی تمام موارد، مناسب شناخته شود.
- همانگونه که اشاره شد، بخش قابل توجهی از علت تشدید بیحجابی و بدحجابی در جامعه، معلول عملکرد نامطلوب برخی از مسئولین و در واقع واکنش به مشکلات اجتماعی و معیشتی افراد است که با لجبازی در برابر اجرای قوانین و مقررات نمود پیدا کرده است، لذا همانگونه که رهبر معظم انقلاب همواره تأکید داشته و دارند، باید احیاء و بازسازی اعتماد عمومی نیز با اقداماتی مانند؛ تشدید مبارزه با فساد و برخورد قاطع و یکسان با همه مفسدین، اصلاح ساختار و سازمان و سیستمها و یا اجرای درست و کامل قوانین و مقررات، به طور جدی در دستور کار مسئولین محترم قرار گیرد.
بیشک در صورت رفع و حل این مشکل و بازگشت و احیاء اعتماد عمومی، بخش قابل توجهی از مسئله حجاب و عفاف نیز خود به خود حل و مشکل آن برطرف خواهد شد.
احمدرضا هدایتی
کارشناس ارشد مدیریت
۶/۵/۱۴۰۱
نشانی الکترونیکی: ARH110@yahoo.com نشانی سایت: rahtooshe.com