امروز ایران اسلامی در موقعیتی قرار دارد که دوست و دشمن دستاوردهای آن در حوزه‌های مختلف را شگفت‌آور و انکارناپذیر می‌دانند، در عین‌حال متأسفانه یکی از مشکلاتی که سالهاست نظام اداری کشور با آن مواجه است، کندی روند پیشرفت و یا حتی عدم تحقق و اخذ نتیجه نهایی برخی از طرحها و برنامه‌هایی است که گاهی بعضی از آنها برای کشور جنبه راهبردی و حیاتی دارند و می‌توانند نقش اساسی در پیشرفت کشور و رشد و تعالی جامعه داشته باشند.
عدم تحقق کامل طرح‌هایی نظیر؛ سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، طرح نهضت علمی، الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، طرح راهبردی اقتصاد مقاومتی، طرح مقابله با خام‌فروشی، طرح جوانی جمعیت و طرح حجاب و عفاف از جمله مواردی هستند که علی رغم تذکرات مکرر رهبر معظم انقلاب اسلامی و مطالبات مردمی، متأسفانه همچنان در شرایطی قرار دارند که نمی‌توان گفت، به نتیجه قطعی و کامل رسیده‌اند.
اما علت ناکامی در تحقق طرح‌های مورد اشاره چیست و چرا روند اجرای اکثر این طرحها و برنامه‌ها به کندی پیش می‌رود و یا حتی بعضاً از دستور کار خارج و متوقف می‌شوند؟
در پاسخ به این سوال می‌توان از مواردی مانند؛ ضعف اعتقادی، ناکارآمدی و ناتوانی علمی و تجربی برخی از مسئولین و مدیران، بی‌انگیزگی و عدم خودباوری برخی افراد، عدم برخورداری برخی از متولیان از روحیه جهادی و انقلابی و در مجموع عدم توجه کافی به اصل شایسته‌سالاری و همچنین نقش مخرب افراد نفوذی و بعضاً مافیای پنهان و آشکار قدرت و ثروت، توطئه‌های مستمر دشمنان، کم‌توجهی به الزامات و مقدمات کار (پیوست‌های فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی، امنیتی و امثال آن)، کمبود بودجه و امکانات، نادیده انگاشتن سهم و نقش مردم در برخی از طرحها و برنامه‌ها، ابهام در نقش و وظیفه دستگاه‌ها در هر موضوع، عدم هماهنگی بین‌سازمانی و عدم تقسیم کار منطقی، به‌عنوان بخشی از عوامل موثر در عدم اجرا یا اخذ نتیجه در نظام اداری نام برد.
با این حال باید از موارد ذیل به عنوان اصلی‌ترین و مهمترین عوامل ناکامی در تحقق بسیاری از طرحها و برنامه‌ها یاد کرد.
۱، درمان موقتی به جای درمان اساسی؛ تجویز نسخه‌های موقتی و در اولویت قرار گرفتن، اقدامات زودبازده و مقطعی به جای ریشه‌یابی و حل اساسی مسائل، یکی از مهمترین و تأثیرگذارترین علل ناکامی در اجرای کامل و به‌موقع طرحها و برنامه‌ها محسوب می‌شود. البته بیان این مسئله به هیچ وجه به آن مفهوم نیست که به طور مطلق باید از انجام اقدامات فوری و زودبازده اجتناب نمود، چرا که کم‌توجهی برخی از مسئولین برای حل به‌هنگام مسائل ذیربط، سبب شده تا در پاره‌ای از موارد با انباشت مشکلات مواجه و در شرایطی قرار بگیریم که انجام اقدامات زودبازده، مقطعی و موقت اجتناب‌ناپذیر شود. اما در عین حال استفاده از روش‌های زودبازده و درمان موقت به هیچ‌وجه نباید باعث غفلت از اقدامات اساسی شود.
۲، پرداختن به معلول‌ها به جای علت‌های اصلی؛ مشکل دیگر این است بسیاری از مسئولین نسبت به کشف ریشه بروز مشکلات کم‌توجه هستند و با گرفتار شدن در دام معلول‌ها تلاش می‌کنند تا مشکلات را با عنایت به مسائلی که شخصاً می‌شناسند حل نمایند، در حالی که حل اکثر مسائل و نیز ناهنجاری‌های موجود در جامعه، معلول عوامل مهمتری هستند که کشف علت و ریشه اصلی و در نهایت حل اساسی و اصولی آنها مستلزم به کارگیری خرد جمعی و استفاده از نظرات افراد متخصص و حرفه‌ای است.
۳، عدم استمرار در پیگیری و اجرا؛ متأسفانه یکی از دیگر اشکلاتی که گریبانگیر نظام اداری و حتی نهادهای انقلابی شده این است که اقداماتشان برای اجرای طرحها و برنامه‌ها استمرار ندارد و معمولاً پس از مطالبه مسائل از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی (دامت برکاته) و یا بروز بحران‌ها و امثال آن، موضوع با جدیت در دستور کارشان قرار می‌گیرد، اما پس از مدتی شور هیجان ایجاد شده در موضوع موردنظر همانند موج دریا فروکش نموده و همانند سایر مسائل، جنبه عادی و معمولی به‌خود می‌گیرد.
۴، کمرنگ بودن کار علمی و پژوهشی در تهیه طرحها و برنامه‌ها؛ از کم‌توجهی برخی از مسئولین به کار علمی و پژوهشی اصولی در تهیه بعضی از طرحها و برنامه‌ها باید به‌عنوان عامل مهم دیگری نام برد که اجازه نمی‌دهد تا موارد مذکور به شکل منطقی روند اجرایی شدن خود را طی نمایند، چرا که بررسی‌ها گویای آن است که متأسفانه برخی از کارشناسان به جای بررسی دقیق و مطالعه کافی و اعلام‌نظر منطقی و صادقانه در مورد کاری که به آنها واگذار شده، با فریبکاری صرفاً به جمع‌آوری مطالب سطحی و کپی از کار دیگران اکتفا می‌کنند و همین مسئله معمولاً باعث می‌شود تا متولیان در حین اجرای کار با مشکلات و موانع پیش‌بینی نشده مواجه شوند و کار آنها متوقف شود.
۵، عدم پیامد‌نگری و آینده‌نگری در تهیه طرحها و برنامه‌ها؛ عدم پیامد‌نگری و همچنین عدم آینده‌نگری و کم‌توجهی به عواقب و جوانب کار نیز مشکل جدی دیگری است که معمولاً عمر طرحها و برنامه‌ها را کوتاه نموده و مشکلات و یا شرایط پیش‌بینی نشده جدیدی را در مسیر کارها قرار داده و مانع از تکمیل و یا استمرار استفاده از نتایج آنها می‌شود.
۶، گره زدن اجرای طرحها و برنامه‌ها به منابع موجود؛ با این‌که طبق اصول برنامه‌ریزی راهبردی، مسئولین و مدیران باید با استفاده بهینه از فرصت‌های موجود و تقویت نقاط قوت، منابع موردنیاز برای اجرای طرحها و برنامه‌های موردنظر را فراهم نمایند، اما متأسفانه در اکثر موارد مدیران ما طبق روال منسوخ گذشته فقط به منابع موجود اکتفا نموده و عملاً از کشف و شناسایی و استفاده از سایر منابع قابل حصول عاجزند.
در بیان مصادیق باید گفت؛ در حالی که اکثر مسئولین ذیربط برای رفع ناهنجاری‌های اخلاقی در جامعه و یا حل مسئله حجاب و عفاف صرفاً بر راه‌کارهایی مانند امر به معروف و نهی از منکر و برگزاری جلسات ارشادی یا برخورد قهرآمیز که اتفاقاً در بسیاری از موارد اجتناب‌ناپذیر هم هستند اصرار دارند، اما به‌رغم تذکرات مکرر رهبر معظم انقلاب، تقریباً هیچ کس در پی اصلاح نظام تعلیم و تربیت به معنای واقعی آن و در جهت تربیت افراد متخصص و در عین‌حال مؤمن، متعهد و اخلاق‌مدار نیست و لذا از سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، تنها آن بخش از سند که بیشتر جنبه مادی دارد یعنی طرح رتبه‌بندی، پیگیری شده است.
با این‌که سبک زندگی اسلامی ایرانی دستخوش ناهنجاری‌ها و اعوجاجات فراوان شده است، اما مسئولین رسانه ملی ما خواسته و ناخواسته همچنان به تولید و انتشار آگهی‌های تلویزیونی و فیلم‌ها و برنامه‌هایی که مُبلغ و مروج زندگی لاکچری و تجملاتی هستند، ادامه می‌دهند و هنوز نتوانسته‌اند از منابع غنی اسلامی و فرهنگ کهن ایرانی در حد مطلوب برای تولید محتوای فاخر حرفه‌ای و فرهنگ‌سازی عمومی در جامعه بهره ببرند.
همچنین با این‌که سالهاست که از اقتصاد مقاومتی سخن گفته می‌شود، اما هنوز از وجود یک شبکه تلویزیونی کشاورزی یا یک شبکه تلویزیونی حرفه‌ای در زمینه اقتصادی و کارآفرینی بی‌بهره‌ایم و اکثر شبکه‌های تلویزیونی ما جنبه تفریحی و سرگرمی و نهایتاً خبری دارند.
به‌رغم این‌که سالهاست تحت تأثیر القائات و شانتاژهای رسانه‌ای معاندین، به فزونی یافتن تعداد دانشجویان دختر نسبت به دانشجویان پسر در دانشگاه‌ها افتخار می‌کنیم و این موضوع را نشانه ارج نهادن به مقام زن در کشور تلقی می‌کنیم، اما هنوز از نتایج فاجعه‌بار این رویکرد که باعث کمرنگ شدن نقش مرد به عنوان نان‌آور خانواده و بروز دهها و بلکه صدها ناهنجاری دیگر ناشی از حضور بی‌ضابطه و بی‌حدواندازه بانوان در جامعه (مثل واگذاری تربیت کودکان به کودکستان‌ها و عواقب جسمی، روحی، روانی و اخلاقی آن) غافلیم.
از شیوع و گسترش ناهنجاری‌های اخلاقی و رفتاری در بین برخی از جاونان و نوجوانان سخن می‌گوییم، اما یادمان رفته بود که استفاده و حضور در فضای مجازی نیاز به ضابطه‌گذاری دارد و حتی حالا هم که برایش طرح صیانت نوشته‌ایم، آنقدر در تدوین آن بی‌دقتی کرده و در بررسی و تصویب آن تعلل می‌کنیم که هنوز هیچ ضابطه مشخصی برای استفاده بهینه از این محیط مجازی بی‌در و پیکر و هیچ تغییر محسوسی در شرایط فرهنگی جامعه ایجاد نشده است.
از کاهش زاد و ولد می‌گوییم، اما چون ضوابط درستی برای مقابله با سقط جنین وضع نکرده‌ایم، هر سال در جریان طرح غربالگری، صدها جنین سالم را قربانی می‌کنیم و چون نتوانسته‌ایم آثار برنامه‌ها و تبلیغات هدفمند دشمنان در فضای مجازی و سایر رسانه‌های وابسته به آنها را خنثی و به شکل منطقی پیامدها و آسیب‌های ناشی از روابط آزاد بین پسران و دختران را برای جامعه تبیین کنیم، احساس بی‌نیازی به تشکیل خانواده را برای بسیاری از افراد نسل جدید به یک باور کاذب و قطعی تبدیل کرده‌ایم.
اینها تنها چند نمونه از موارد و مسائلی است که اگر فکر اساسی برای حل اصولی و باثبات آنها نشود، می‌توانند به یک بحران جدی برای کشور و جامعه تبدیل شوند، گو این‌که با کمال تأسف از هم‌اکنون و به‌تدریج نشانه‌های آن در حال آشکار شدن است.
احمدرضا هدایتی
کارشناس ارشد مدیریت
۸/۸/۱۴۰۲
نشانی الکترونیکی: ARH110@yahoo.com نشانی سایت: rahtooshe.com
سلام و درود استاد عزیز
جناب آقای دکتر کشاورز عزیز سلام؛
از حسن نظر شما سپاسگزارم.
موفق باشید
احسنت؛ لطف الهی شامل شما
جناب رضایی سلام؛
از حسن نظر شما سپاسگزارم.
موفق باشید
عالی بود آقای هدایتی، احسنت بر شما و قلمتان.
جناب آقای مهندس مفتخری سلام؛
از حسن نظر شما سپاسگزارم.
موفق باشید
با سلام و ارادت؛
از مقالات و نوشته های جنابعالی، خیلی استفاده می کنم.
بسیاری از مطالب شما را، در کانال ” سحر نزدیک است” هم، بارگذاری می نمایم.
التماس دعا
حاج آقا حسینی عزیز سلام؛
از لطف شما بسیار ممنونم
ارادتمند
احسنت،،درود
جناب منصوری سلام؛
از حسن نظر شما سپاسگزارم.
موفق باشید